Екі адам бірін-бірі сүйеді, сол себепті бірге болғысы келеді», – деп жауап береді екен. Жақсы жауап. Алайда бірге болуды қалау мен таңдаған жұбыңмен қызығымен қатар қиындығы да көп отбасылық өмір жолымен бірге жүріп өтудің айырмашылығы жер мен көктей. Осы орайда ата-бабамыз тектен-тек: «Үйлену – оңай, үй болу – қиын» демеген. Психолог ғалымдардың айтуынша, отбасын құрудағы өмірлік мақсаттары жоқ, тек күйіп-жанған сезімнің жетегімен шаңырақ көтерген ерлі-зайыптылардың бірінде уақыт өте келе: «Мен бұл адаммен неге бірге тұрып жатырмын?» деген келеңсіз сұрақ пайда болады екен. Бірте-бірте ол сұрақ сізді жиі мазалайтын болады. Осылайша жұбайлар арасындағы жарастыққа сызат түседі...
Олай болса тағы да сұрақ, адамдар отбасын неге құрады? Бұл сұраққа ең алдымен ислам әлемінен жауап іздеп көрелік. Ислам діні үйленуді адамгершілік бір міндет және діни бір шарт деп бағалап, үй болып, тұрмыс құруды дәріптейді. «Жалғыздық тек Жаратқанға жарасқан» демекші, ұл ержетіп, қыз бойжеткенде өз теңін іздейді. Өз отауын тігуді, өз отының түтінін түтетуді армандайды. Мұхаммед пайғамбарымыз (с.ғ.с.) бір хадисінде: «Үйленіңдер, көбейіңдер. Қиямет күні басқа үмбеттердің алдында мен сендердің көптіктеріңді мақтан тұтамын», – деген. Яғни, әрбір мұсылман отбасын құру арқылы Аллаға ізгі құл, пайғамбарға үлгілі үмбет болатын ұрпақ өсіруді көксейді.
Енді психология ғылымына жүгінер болсақ, осы сала мамандарының тұжырымдауынша, отбасын құрудың басты мақсаты – махаббат. Нағыз махаббат! Ал отбасы – махаббат мекені. Нағыз отбасында махаббат жыл өткен сайын нығая береді. Осы негізбен алғанда, отбасы – ерлі-зайыптылардың басты ортақ мақсат – нағыз махаббатқа жету жолындағы тәрбие мектебі. Еркек пен әйелдің жаратылысы бөлек, сол себепті олардың отбасындағы өзіндік міндеттері де бөлек екені белгілі. Ер адам – отбасының басшысы, әйел – ерінің көмекшісі. Ер адам отбасын материалдық жағынан қамтамасыз етсе, әйел адам еріне қолдау білдіріп, ошағының отын маздатып отырады. Бала тәрбиесіне ерлі-зайыптылардың екеуі де бірдей жауапты болса, шаруашылық-тұрмыстық мәселелерде әркім өз рөліне сәйкес әрекет етеді. Ал керегесі махаббаттан қаланған отбасы – өмірлік күш-қуаттың, өнімді әрекеттің, жемісті істердің бастауы. Мұндай отбасында ер адам үшін алынбайтын қамал жоқ. Оны жан жарының кіршіксіз сезімі биікке жетелеп отырады. Сүйіктісінің көзіндегі оған деген сезім, сенім, тамсану, алғыс – бәрі-бәрі оған қанат бітіреді. Ал нағыз махаббат бар жерде адам бүкіл адамзатты сүйеді. Өйткені махаббат дегеніміз – мейірім.
А) Хикаят дегеніміз-кейде ойдан шығарылған немесе діни кітаптардан алынған жазба.Хикаят араб тілінен аударылғанда әңгіме дегенді білдіреді.Хикаят повесть пен романнан бұрын пайда болған екен.
Ә) Діндар дәуірдің өнеге үшін шығарған әңгімелері хикаят деп аталған. Хикаят дін үйрету ғана мақсатпен шығарған сөздер емес, діннен басқа жағынан да өнеге көрсету үшін айтылады. Сондықтан хикаят тақырыбы түрлі-түрлі болады.
Мысал:
Бекер босқа жүргенше болды балап,
Молда Мұса
Жақсы депті әр іске қалған талап.
Пайғамбары құданың заманында,
Жүреді екен бір жігіт бекер қарап.
Қылып жүрер бір жұмыс өзге менде,
Бекер жүрер бірақ та сол көрген де.
Түс суытып, қарамай өтеді екен
Ол жігітке Пайғамбарға кез-келгенде.
Жолыққанда бір сапар күліп өтті,
Көргеннен-ақ қарасын күлімдепті,
"Сахабалар күлмеуші еңіз,
Не себептен неге күлдіңіз бүгін?- депті.
Айтты сонда: "Себеп бар күлгенімде,
Күлмеуші едім жолықса ілгері де.
Екі шайтан қасында жолдас еді,
Бекер қарап ілгері жүргенінде.
Отыр екен бұл сапар жерді сызып,
Жолдастықтан қашыпты шайтан бұзып.
Келіп екі періште, қасыңда отыр!
Сол себептен күліп ем көңілім қызып".
Бекер жүрген батады бәлекетке,
Адам болсаң, жолама ол әдетке.
Құру қарап жүргеннен артық дейді,
Пайдасыз бекер қылған әрекет те
Б)"Бозтөбеде бір қыз бар" (1958)
"Әпенденің айласы" (1960)
"Менің атым Қожа" (1967) т. б. драмалық шығармалар жазды.
Екі адам бірін-бірі сүйеді, сол себепті бірге болғысы келеді», – деп жауап береді екен. Жақсы жауап. Алайда бірге болуды қалау мен таңдаған жұбыңмен қызығымен қатар қиындығы да көп отбасылық өмір жолымен бірге жүріп өтудің айырмашылығы жер мен көктей. Осы орайда ата-бабамыз тектен-тек: «Үйлену – оңай, үй болу – қиын» демеген. Психолог ғалымдардың айтуынша, отбасын құрудағы өмірлік мақсаттары жоқ, тек күйіп-жанған сезімнің жетегімен шаңырақ көтерген ерлі-зайыптылардың бірінде уақыт өте келе: «Мен бұл адаммен неге бірге тұрып жатырмын?» деген келеңсіз сұрақ пайда болады екен. Бірте-бірте ол сұрақ сізді жиі мазалайтын болады. Осылайша жұбайлар арасындағы жарастыққа сызат түседі...
Олай болса тағы да сұрақ, адамдар отбасын неге құрады? Бұл сұраққа ең алдымен ислам әлемінен жауап іздеп көрелік. Ислам діні үйленуді адамгершілік бір міндет және діни бір шарт деп бағалап, үй болып, тұрмыс құруды дәріптейді. «Жалғыздық тек Жаратқанға жарасқан» демекші, ұл ержетіп, қыз бойжеткенде өз теңін іздейді. Өз отауын тігуді, өз отының түтінін түтетуді армандайды. Мұхаммед пайғамбарымыз (с.ғ.с.) бір хадисінде: «Үйленіңдер, көбейіңдер. Қиямет күні басқа үмбеттердің алдында мен сендердің көптіктеріңді мақтан тұтамын», – деген. Яғни, әрбір мұсылман отбасын құру арқылы Аллаға ізгі құл, пайғамбарға үлгілі үмбет болатын ұрпақ өсіруді көксейді.
Енді психология ғылымына жүгінер болсақ, осы сала мамандарының тұжырымдауынша, отбасын құрудың басты мақсаты – махаббат. Нағыз махаббат! Ал отбасы – махаббат мекені. Нағыз отбасында махаббат жыл өткен сайын нығая береді. Осы негізбен алғанда, отбасы – ерлі-зайыптылардың басты ортақ мақсат – нағыз махаббатқа жету жолындағы тәрбие мектебі. Еркек пен әйелдің жаратылысы бөлек, сол себепті олардың отбасындағы өзіндік міндеттері де бөлек екені белгілі. Ер адам – отбасының басшысы, әйел – ерінің көмекшісі. Ер адам отбасын материалдық жағынан қамтамасыз етсе, әйел адам еріне қолдау білдіріп, ошағының отын маздатып отырады. Бала тәрбиесіне ерлі-зайыптылардың екеуі де бірдей жауапты болса, шаруашылық-тұрмыстық мәселелерде әркім өз рөліне сәйкес әрекет етеді. Ал керегесі махаббаттан қаланған отбасы – өмірлік күш-қуаттың, өнімді әрекеттің, жемісті істердің бастауы. Мұндай отбасында ер адам үшін алынбайтын қамал жоқ. Оны жан жарының кіршіксіз сезімі биікке жетелеп отырады. Сүйіктісінің көзіндегі оған деген сезім, сенім, тамсану, алғыс – бәрі-бәрі оған қанат бітіреді. Ал нағыз махаббат бар жерде адам бүкіл адамзатты сүйеді. Өйткені махаббат дегеніміз – мейірім.
А) Хикаят дегеніміз-кейде ойдан шығарылған немесе діни кітаптардан алынған жазба.Хикаят араб тілінен аударылғанда әңгіме дегенді білдіреді.Хикаят повесть пен романнан бұрын пайда болған екен.
Ә) Діндар дәуірдің өнеге үшін шығарған әңгімелері хикаят деп аталған. Хикаят дін үйрету ғана мақсатпен шығарған сөздер емес, діннен басқа жағынан да өнеге көрсету үшін айтылады. Сондықтан хикаят тақырыбы түрлі-түрлі болады.
Мысал:
Бекер босқа жүргенше болды балап,
Молда Мұса
Жақсы депті әр іске қалған талап.
Пайғамбары құданың заманында,
Жүреді екен бір жігіт бекер қарап.
Қылып жүрер бір жұмыс өзге менде,
Бекер жүрер бірақ та сол көрген де.
Түс суытып, қарамай өтеді екен
Ол жігітке Пайғамбарға кез-келгенде.
Жолыққанда бір сапар күліп өтті,
Көргеннен-ақ қарасын күлімдепті,
"Сахабалар күлмеуші еңіз,
Не себептен неге күлдіңіз бүгін?- депті.
Айтты сонда: "Себеп бар күлгенімде,
Күлмеуші едім жолықса ілгері де.
Екі шайтан қасында жолдас еді,
Бекер қарап ілгері жүргенінде.
Отыр екен бұл сапар жерді сызып,
Жолдастықтан қашыпты шайтан бұзып.
Келіп екі періште, қасыңда отыр!
Сол себептен күліп ем көңілім қызып".
Бекер жүрген батады бәлекетке,
Адам болсаң, жолама ол әдетке.
Құру қарап жүргеннен артық дейді,
Пайдасыз бекер қылған әрекет те
Б)"Бозтөбеде бір қыз бар" (1958)
"Әпенденің айласы" (1960)
"Менің атым Қожа" (1967) т. б. драмалық шығармалар жазды.
Объяснение: