Дәулетіне семіріп, аттан түспей серілік құрып, жолдас-жораларын кө- Елде бір сыйлы қария өмір сүріпті. Жалғыз ұлы бар екен. Әкесінің
- Балам, мен болсам, ұлғайып келем, өстіп қызық-думан қуры -
— Көп, сол достарымның бәрі мен дегенде ішкен асын жерге қояды,
5-тапсырма. Мәтінді оқып, тақырыбын қой. Жоспар қүр.
бейтіп, күніге той, қызыққа батып жүріп алыпты.
Бір күні әкесі шақырып алып:
жүре бермекпісің, үйленсеңші, - дейді.
— Ой, әке, қарап жүргем жоқ, жолдас, дос көбейтіп жүрмін ғой,
Әкесі:
- Досың көп пе сонда? – деп сұрайды.
Баласы:
айтқанымнан шықпайды, - дейді.
Әкесі:
- Ендеше, сол достарыңды сынап қайталық, дейді.
Соны айтып, өзі бір атқа, ұлын екінші атқа мінгізеді. Атан түйенің
жады ағашына су құйған мес салынған қапты көлденең салады да, же.
текке алады. Әкелі-балалы екеуі жүріп отырып, ұлының жан досының
үйіне келеді. Сыртта оңашалап сөйлеседі. «Баламның досы екенсің,
әдейілеп ат басын тіреп тұрмыз, – дейді үлкен кісі. - Басымызға је
түсті, малдан айырылдық. Оның үстіне мына бір кісіні байқамай өл-
тіріп алдық, ісімізді жайғастыр».
Досы: - Бұл істі мойныма ілмексіңдер ме?.. Аулақ, аулақ!
безектеп шыға келеді.
Мақұл десіп, келесі ауылдағы досына және ең сенімді деген тағы
бір досына келіп, болған жайды баяндайды. Көмек сұрайды. Олардың
бәрі де ат-тонын ала қашып, «Аулақ жүріңдер», - деп қуып жібереді.
Баланың ұнжырғасы түсіп кеткен. Әкелі-балалы тіркесіп үйіне ке-
леді. Сонда әкесінің отбасында отырып былай дейді: «Балам, көзің
жетті ме, сенің көп досыңның бірі малдың досы, бірі - дәулетіңнің
досы, бірі -
жастық базарыңның досы, бірі әншейін күн өткізудің
досы, ендігісін өзің біл!»
п,
Асқар таудай алып бол,
Әппақ күндей жарық бол.
Асқар таудың айбыны қарыменен (Орынбай ақын).
Асқар таудың басына балапан ұшып шыға алмас
(Абыл).
Асқар таудың өлгені — басын мұнар шалғаны.
Көктегі бұлттың өлгені — аса алмай таудың қалғаны.
Ай мен күннің өлгені — еңкейіп барып батқаны.
Айдын шалқар өлгені — мұз болып тастай қатқаны.
Асқар таудың сәні жоқ көк майса белі болмаса.
Өзен, судың сәні жоқ аймақты елі болмаса (Дулат).
Асу бермес асқар жоқ.
Биік таудың басы қыс,
бауыры жаз.
Бұлбұлға бау жақсы,
Кекілікке тау жақсы.
Көрінген таудың алыстығы жоқ.
Табалдырықтан биік тау жоқ.
Тасты бассаң кетілер,
Сазды бассаң жетілер.
Тау айналмайды, тас айналады.
2. Қап, мұны білгенiмде, келмес едім. (Қыстырма сөз-Қап, бәлем)
3. Ендеше, Саматты осы әдетінен қалай арылтамыз. (Қыстырма сөз-Ендеше)
4. Меніңше, Асан - сабырлы, салмақты, мәдениетті адам. (Қыстырма сөз- Меніңше)
5. Біріншіден, сабақты қорыта айтқанда. (Қыстырма сөз- Біріншіден)
6. Бәлкім, менікі дұрыс емес шығар. (Қыстырма сөз- Бәлкім)
7. Менің байқауымша, мектепте кiтап жеткiлiктi емес. (Қыстырма сөз- Менің байқауымша)
8. Дүниеде, сірә, сендей маған жар жоқ. (Қыстырма сөз- сірә)
9. Әрине, бұл iс бәрiне ортақ. (Қыстырма сөз- Әрине)
10. Сол себепті, егіннің өсуі ғажап. (Қыстырма сөз- Сол себепті)