Шоқан 1835 жылдың қараша айында Құсмұрын бекетінде қазіргі Қостанай облысы Сарыкөл ауданындағы Күнтимес ордасында (қыстауында) атақты аға сұлтан Шыңғыс Уәлиханов отбасында дүниеге келген. Әкесі Шыңғыс Уәлиханұлы сол кезде Аманқарағай дуанының (орталығы Қараоба мекені) аға сұлтаны болған. Округ орталығы 1844 жылы Құсмұрын қамалына ауысқаннан кейін дуан аты Құсмұрын болып өзгертілді. Шоқанның өз атасы Уәли Орта жүздің ханы болған. Арғы атасы Қазақ Ордасының Ұлық ханы Абылай, Шоқан оның шөбересі. Шоқанның балалық шағы қыс кезінде Обаған бойындағы Күнтимес ордасында, жазда Есілдің оң саласы Аққанбұрлық алабындағы атажайлауда өткен. Әжесі Айғаным тұратын Сырымбеттегі хан ордасында да балдәурен күндерін өткізген.«Жеті жұрттың тілін білуге тиісті» хан тұқымы болғандықтан, Күнтимес ордасындағы әкесі ашқан ауыл мектебінде хат таныған Шоқан сол мектепте ортағасырлық қыпшақ-шағатай тілін меңгереді, парсыша, арабша тіл сындырады.Шоқанның жақын туыстарының естеліктеріне қарағанда, ол бала кезінен білімге бейім әрі құмар болған. Шоқан тарихи аңыз-әңгімелерге ерте бастан-ақ қызыққан. Ол жастайынан данагөй билердің әңгімелерін, акындардың өлең- жырларын зор ықыласпен тыңдап өсті. Оған тәрбие беруде сұлтан әулетінен шыққан әжесі Айғанымның ықпалы күшті болды. Ол жас Шоқанға ежелгі қазақ аңыздарын, аңыз-әңгімелерін, мақал-мәтелдері мен даналық сөздерін жиі айтып отыратын. Шоқан 12 жасына дейін Құсмұрындағы мектепте оқып, мұсылман діні ілімімен танысты. Шоқан ауылдық бастауыш мектепте оқып жүріп-ақ араб, парсы, шағатай тілдерінің негізін үйреніп алды. Шоқанның жақын туыстарының естеліктеріне қарағанда, ол бала кезінен білімге бейім әрі құмар болған. Шоқан тарихи аңыз-әңгімелерге ерте бастан-ақ қызыққан. Ол жастайынан данагөй билердің әңгімелерін, акындардың өлең- жырларын зор ықыласпен тыңдап өсті. Оған тәрбие беруде сұлтан әулетінен шыққан әжесі Айғанымның ықпалы күшті болды. Ол жас Шоқанға ежелгі қазақ аңыздарын, аңыз-әңгімелерін, мақал-мәтелдері мен даналық сөздерін жиі айтып отыратын. Шоқан 12 жасына дейін Құсмұрындағы мектепте оқып, мұсылман діні ілімімен танысты. Шоқан ауылдық бастауыш мектепте оқып жүріп-ақ араб, парсы, шағатай тілдерінің негізін үйреніп алды.
Шоқанның ата-бабалары атақты сұлтандар әулетіне жатады. Оның арғы бабасы Абылай хан XVII ғасырдағы айбынды қазақ билеушілерінің бірі болды. Ал атасы Уәли хан патша үкіметі ресми түрде бекіткен қазақтың соңғы ханы еді. Шоқанның әкесі - Шыңғыс Уәлиханов білімді адам болған. Ол 1834 жылы Омбыда Сібірдің казак әскери училищесін бітіріп, орыс армиясында жоғары әскери шен - полковник атағын алды және Қазақстанды басқару аппаратында бірсыпыра жауапты қызметтер атқарды: Құсмұрын округінің аға сұлтаны, Сібір қырғыздарының облыстық басқармасының кеңесшісі, Көкшетау округінің аға сұлтаны болды. Россияның алдында сіңірген еңбегі үшін оған өмірлік мұра ретінде дворян атағы берілді. Шоқаннын анасы жағынан туыс нағашылары — Баянауыл өлкесіндегі атақты Шормановтар әулеті болатын. Шорманов Мұса орыс армиясының полковнигі, белгілі қазақ биі, Баянауыл сыртқы округының аға сұлтаны еді.
Ссылка на этом сайте посмотри https://surak.szh.kz/390288/%D1%88%D0%BE%D2%9B%D0%B0%D0%BD-%D1%83%D3%99%D0%BB%D0%B8%D1%85%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%82%D1%8B%D2%A3-%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D2%B1%D1%8F%D1%81%D1%8B-%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8B-%D0%BC%D3%99%D0%BB%D1%96%D0%BC%D0%B5%D1%82-%D1%82%D0%B0%D1%83%D1%8B%D0%BF-%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B5%D1%81%D1%96%D0%B7%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B5
Три сестры,Жила-была женщина. День и ночь она работала, чтоб накормить и одеть трёх своих дочерей.И выросли три дочери быстрые, как ласточки, лицом похожие на светлую луну.Одна за одной вышли они замуж и уехали несколько лет. Тяжко заболела старуха мать, и посылает она к своим дочерям рыжую белочку.- Скажи им, дружок, чтоб ко мне поспешили.—Ой,- вздохнула старшая, услышав от белочки печальную весть,- ой! Я бы рада пойти, да мне надо сначала почистить эти два таза. —Почистить два таза?! - рассердилась белочка.- Так будь же ты с ними вовек неразлучна!И тазы вдруг вскочили со стола и обхватили старшую дочь сверху и снизу. Она упала на пол и уползла из дома большой черепахой. Постучалась белочка ко второй дочери.- Ой, - отвечала та,- я сейчас побежала бы к матери, да очень занята: надо мне к ярмарке холста на ткать.- Ну и тки теперь всю жизнь, никогда не останавливаясь,- - сказала белочка.И вторая дочь превратилась в паучиху.А младшая месила тесто, когда белочка постучалась к ней. Дочь не сказала ни слова, даже не обтёрла рук, побежала к своей матери.- Приноси же ты всегда людям сладость и радость, моё дорогое дитя,- сказала ей белочка,- и люди будут беречь и любить тебя, и детей твоих, и внуков, и правнуков.И правда, третья дочь жила много лет, и все её любили. А когда пришла ей пора умереть, она превратилась в золотую пчёлку.Всё лето денӨч сеңлесе,Яшәдем-хатын-кыз иде. Көн-төн ул эшләде, чтоб накормить һәм одеть өч үз кызы. Һәм үсеп җиткән өч кыз тиз, ничек карлыгачлар, зат бу мәктәпкә охшаган бу светлую луну. Бер рәхмәт, бер чыкты, алар кияүгә дә киткән. Үтте берничә ел. Тяжко авырый башлады карчык һәм тагын әнисе, посылает ул үзенең дочерям рыжую белочку. - Әйт, дружок, чтоб миңа поспешили.—Их,- вздохнула олысы, ишетеп нче белочки яман хәбәрне,- дип әйтмәгез! Мин шат булыр иде сарыф, әйе, миңа кирәк башта почистить бу ике ләгән. — Почистить ике ләгән?! - рассердилась белочка. - Шулай шикләнмә, син алар белән вовек неразлучна! Предприятиегђ озатыла кинәт вскочили белән өстәл һәм обхватили старшую кызы өстән һәм астан. Ул кимегән, идәнгә һәм уползла өйдән зур черепахой. Постучалась белочка ко икенче кызлары. - Их, - отвечала тегесе,- мин хәзер побежала иде к әниләр, әйе бик мәшгуль: кирәк, миңа карата ярминкәсендә, кегазь, калем бу ткать. - Ярар, һәм тки хәзер гомере буе беркайчан да останавливаясь, - диде белочка. Икенче кызы әверелде паучиху.Ә төпчек месила тесто, кайчан белочка постучалась аңа. Кызы түгел, диде дә, сүзенә, хәтта обтерла куллар, побежала үз ана. - Приноси ук син һәрвакыт кешеләргә сладость һәм шатлык, минем кадерле бала,- диде аңа белочка,- һәм кешеләр сакларга һәм яратырга сине, балалар твоих, һәм онык, оныкчыклары бар. Һәм дөрес, өченче кызы яшәдем, бик күп ел, һәм барысы да аның тарафдарлары. Ә кайчан килде, аңа вакыт үләргә, ул әверелде алтын пчелку. Барысы да җәй көне-деньской җыя пчелка бал кешеләргә. Ә зимою башлагач, барысы да тирәсендә гибнет нче соћгы ике елда, пчелка йоклый " җылылык белән улье.ь-деньской собирает пчёлка мёд людям. А зимою, когда всё вокруг гибнет от холода, пчёлка спит в тёплом улье. на татарский
Шоқан 1835 жылдың қараша айында Құсмұрын бекетінде қазіргі Қостанай облысы Сарыкөл ауданындағы Күнтимес ордасында (қыстауында) атақты аға сұлтан Шыңғыс Уәлиханов отбасында дүниеге келген. Әкесі Шыңғыс Уәлиханұлы сол кезде Аманқарағай дуанының (орталығы Қараоба мекені) аға сұлтаны болған. Округ орталығы 1844 жылы Құсмұрын қамалына ауысқаннан кейін дуан аты Құсмұрын болып өзгертілді. Шоқанның өз атасы Уәли Орта жүздің ханы болған. Арғы атасы Қазақ Ордасының Ұлық ханы Абылай, Шоқан оның шөбересі. Шоқанның балалық шағы қыс кезінде Обаған бойындағы Күнтимес ордасында, жазда Есілдің оң саласы Аққанбұрлық алабындағы атажайлауда өткен. Әжесі Айғаным тұратын Сырымбеттегі хан ордасында да балдәурен күндерін өткізген.«Жеті жұрттың тілін білуге тиісті» хан тұқымы болғандықтан, Күнтимес ордасындағы әкесі ашқан ауыл мектебінде хат таныған Шоқан сол мектепте ортағасырлық қыпшақ-шағатай тілін меңгереді, парсыша, арабша тіл сындырады.Шоқанның жақын туыстарының естеліктеріне қарағанда, ол бала кезінен білімге бейім әрі құмар болған. Шоқан тарихи аңыз-әңгімелерге ерте бастан-ақ қызыққан. Ол жастайынан данагөй билердің әңгімелерін, акындардың өлең- жырларын зор ықыласпен тыңдап өсті. Оған тәрбие беруде сұлтан әулетінен шыққан әжесі Айғанымның ықпалы күшті болды. Ол жас Шоқанға ежелгі қазақ аңыздарын, аңыз-әңгімелерін, мақал-мәтелдері мен даналық сөздерін жиі айтып отыратын. Шоқан 12 жасына дейін Құсмұрындағы мектепте оқып, мұсылман діні ілімімен танысты. Шоқан ауылдық бастауыш мектепте оқып жүріп-ақ араб, парсы, шағатай тілдерінің негізін үйреніп алды. Шоқанның жақын туыстарының естеліктеріне қарағанда, ол бала кезінен білімге бейім әрі құмар болған. Шоқан тарихи аңыз-әңгімелерге ерте бастан-ақ қызыққан. Ол жастайынан данагөй билердің әңгімелерін, акындардың өлең- жырларын зор ықыласпен тыңдап өсті. Оған тәрбие беруде сұлтан әулетінен шыққан әжесі Айғанымның ықпалы күшті болды. Ол жас Шоқанға ежелгі қазақ аңыздарын, аңыз-әңгімелерін, мақал-мәтелдері мен даналық сөздерін жиі айтып отыратын. Шоқан 12 жасына дейін Құсмұрындағы мектепте оқып, мұсылман діні ілімімен танысты. Шоқан ауылдық бастауыш мектепте оқып жүріп-ақ араб, парсы, шағатай тілдерінің негізін үйреніп алды.
Шоқанның ата-бабалары атақты сұлтандар әулетіне жатады. Оның арғы бабасы Абылай хан XVII ғасырдағы айбынды қазақ билеушілерінің бірі болды. Ал атасы Уәли хан патша үкіметі ресми түрде бекіткен қазақтың соңғы ханы еді. Шоқанның әкесі - Шыңғыс Уәлиханов білімді адам болған. Ол 1834 жылы Омбыда Сібірдің казак әскери училищесін бітіріп, орыс армиясында жоғары әскери шен - полковник атағын алды және Қазақстанды басқару аппаратында бірсыпыра жауапты қызметтер атқарды: Құсмұрын округінің аға сұлтаны, Сібір қырғыздарының облыстық басқармасының кеңесшісі, Көкшетау округінің аға сұлтаны болды. Россияның алдында сіңірген еңбегі үшін оған өмірлік мұра ретінде дворян атағы берілді. Шоқаннын анасы жағынан туыс нағашылары — Баянауыл өлкесіндегі атақты Шормановтар әулеті болатын. Шорманов Мұса орыс армиясының полковнигі, белгілі қазақ биі, Баянауыл сыртқы округының аға сұлтаны еді.
Ссылка на этом сайте посмотри https://surak.szh.kz/390288/%D1%88%D0%BE%D2%9B%D0%B0%D0%BD-%D1%83%D3%99%D0%BB%D0%B8%D1%85%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%82%D1%8B%D2%A3-%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D2%B1%D1%8F%D1%81%D1%8B-%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8B-%D0%BC%D3%99%D0%BB%D1%96%D0%BC%D0%B5%D1%82-%D1%82%D0%B0%D1%83%D1%8B%D0%BF-%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B5%D1%81%D1%96%D0%B7%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B5
Постучалась белочка ко второй дочери.- Ой, - отвечала та,- я сейчас побежала бы к матери, да очень занята: надо мне к ярмарке холста на ткать.- Ну и тки теперь всю жизнь, никогда не останавливаясь,- - сказала белочка.И вторая дочь превратилась в паучиху.А младшая месила тесто, когда белочка постучалась к ней. Дочь не сказала ни слова, даже не обтёрла рук, побежала к своей матери.- Приноси же ты всегда людям сладость и радость, моё дорогое дитя,- сказала ей белочка,- и люди будут беречь и любить тебя, и детей твоих, и внуков, и правнуков.И правда, третья дочь жила много лет, и все её любили. А когда пришла ей пора умереть, она превратилась в золотую пчёлку.Всё лето денӨч сеңлесе,Яшәдем-хатын-кыз иде. Көн-төн ул эшләде, чтоб накормить һәм одеть өч үз кызы. Һәм үсеп җиткән өч кыз тиз, ничек карлыгачлар, зат бу мәктәпкә охшаган бу светлую луну. Бер рәхмәт, бер чыкты, алар кияүгә дә киткән. Үтте берничә ел. Тяжко авырый башлады карчык һәм тагын әнисе, посылает ул үзенең дочерям рыжую белочку. - Әйт, дружок, чтоб миңа поспешили.—Их,- вздохнула олысы, ишетеп нче белочки яман хәбәрне,- дип әйтмәгез! Мин шат булыр иде сарыф, әйе, миңа кирәк башта почистить бу ике ләгән. — Почистить ике ләгән?! - рассердилась белочка. - Шулай шикләнмә, син алар белән вовек неразлучна! Предприятиегђ озатыла кинәт вскочили белән өстәл һәм обхватили старшую кызы өстән һәм астан. Ул кимегән, идәнгә һәм уползла өйдән зур черепахой.
Постучалась белочка ко икенче кызлары. - Их, - отвечала тегесе,- мин хәзер побежала иде к әниләр, әйе бик мәшгуль: кирәк, миңа карата ярминкәсендә, кегазь, калем бу ткать. - Ярар, һәм тки хәзер гомере буе беркайчан да останавливаясь, - диде белочка. Икенче кызы әверелде паучиху.Ә төпчек месила тесто, кайчан белочка постучалась аңа. Кызы түгел, диде дә, сүзенә, хәтта обтерла куллар, побежала үз ана. - Приноси ук син һәрвакыт кешеләргә сладость һәм шатлык, минем кадерле бала,- диде аңа белочка,- һәм кешеләр сакларга һәм яратырга сине, балалар твоих, һәм онык, оныкчыклары бар. Һәм дөрес, өченче кызы яшәдем, бик күп ел, һәм барысы да аның тарафдарлары. Ә кайчан килде, аңа вакыт үләргә, ул әверелде алтын пчелку. Барысы да җәй көне-деньской җыя пчелка бал кешеләргә. Ә зимою башлагач, барысы да тирәсендә гибнет нче соћгы ике елда, пчелка йоклый " җылылык белән улье.ь-деньской собирает пчёлка мёд людям. А зимою, когда всё вокруг гибнет от холода, пчёлка спит в тёплом улье. на татарский