Ганг өзені – маңызы жағынан Үндістанның бірінші өзені және Азияның суы мол өзендердің бірі. Ганг бассейнінің облысы қуатты өзен жүйесі қалыптасуы үшін ерекше қолайлы. Өзен Гималайдың жауын – шашыны мен қары мол биік тауды аудандарында басталып, содан соң кең – байтақ ылғалы көп ойпатқа шығады. Гангының ұзындығы – 2700 км, ал бассейнінің ауданы – 1125 мың км2 . Өзеннің орташа шығыны – 2700м / с, яғни Хуанхэнің шығынынан 5 еседен аса артық. Ганг екі бастаумен (Бхагиратхи және Алананда) боп 4500 м биіктіктен басталады да, Гималай тауларының солтүстік жоталарын тар шатқалдармен тіліп өтіп, жазыққа шығады, бұл жерде баяулап жай ағады. Ганг Гималай тауларынан көптеген суы мол салаларды, оның ішінде өзінің ең ірі саласы Джамнаны қосып алады. Декан таулы үстіртінде Гангқа құятын салалар әлдеқайда аз. Бенгал шығанағына құятын жерінде Ганг Брахмапутрамен бірге кең және ауқымы тез артып отыратын атырау жасайды. Екі өзеннің жалпы атырауының ауданы 80 мың км2 жетеді, ал бұл атырау теңізден 500 км2 қашықтықтан басталады. Ганг пен Брахмапутра тармақтары атырау жазықтығы шегінде арнасын ауыстырып, өзінің бағытын жиі өзгертіп отырады. Ганг өзені Гималай тауларындағы мұз бен қардың еруінен және жаздық муссондық жаңбырдан нәр алады
тындылап жазыңдар.
V (бұрыннан
білемін)
+ (жаңа
ақпарат)
— (менің ойлаға-
ныма қайшы)
? (білгім
келеді)
1998 жылы Қырғызстанның Қошқар өңіріндегі Қарасу
ауылы маңынан көне түркі рунасымен тас бетіне қашалып
жазылған бірнеше құпия жазулар табылған. Тас бетіндегі
құпия жазу түркітанушы ғалымдар тарапынан әлі күнге
дейін жүйелі түрде оқылған емес. Енді осы таңбалар жүйесіне
көз тігіңіз.
Біздің ойымызша, бұл жазуды V-VI ғасырларға жатқы-
зуға болады, себебі мұнда ертедегі Талас жазба ескерткіш-
теріне тән таңбалар бар. Тастағы 13 руникалық таңба оңнан
солға қарай оқылады. Құпия таңбалардың жеке-жеке мән-ма-
ғынасын талдай келе мынадай болжамға тоқталдық: er atym
sagunda ayrsym «Ер атым Сағуннан айырылдым» немесе
«Ер атам Сағыннан айырылдым».
ҳИРND'A994
Алғашқысы қандай да бір азаматтың өзіне берілген
атағынан немесе шенінен айырылғандығын білдіреді,
ал екінші нұсқадағы сөйлемнің мәні бойынша, атасы
Сағыннан айырылып қалған деп тұжырым жасауға бола-
ды. Мұның өзі түркі жазуы жүйесінің ертеден қалыптас-
қанын, жазу мәдениетіміздің тамыры өте тереңде екен-
дігін аңғартады.
Объяснение:
Ганг өзені – маңызы жағынан Үндістанның бірінші өзені және Азияның суы мол өзендердің бірі. Ганг бассейнінің облысы қуатты өзен жүйесі қалыптасуы үшін ерекше қолайлы. Өзен Гималайдың жауын – шашыны мен қары мол биік тауды аудандарында басталып, содан соң кең – байтақ ылғалы көп ойпатқа шығады. Гангының ұзындығы – 2700 км, ал бассейнінің ауданы – 1125 мың км2 . Өзеннің орташа шығыны – 2700м / с, яғни Хуанхэнің шығынынан 5 еседен аса артық. Ганг екі бастаумен (Бхагиратхи және Алананда) боп 4500 м биіктіктен басталады да, Гималай тауларының солтүстік жоталарын тар шатқалдармен тіліп өтіп, жазыққа шығады, бұл жерде баяулап жай ағады. Ганг Гималай тауларынан көптеген суы мол салаларды, оның ішінде өзінің ең ірі саласы Джамнаны қосып алады. Декан таулы үстіртінде Гангқа құятын салалар әлдеқайда аз. Бенгал шығанағына құятын жерінде Ганг Брахмапутрамен бірге кең және ауқымы тез артып отыратын атырау жасайды. Екі өзеннің жалпы атырауының ауданы 80 мың км2 жетеді, ал бұл атырау теңізден 500 км2 қашықтықтан басталады. Ганг пен Брахмапутра тармақтары атырау жазықтығы шегінде арнасын ауыстырып, өзінің бағытын жиі өзгертіп отырады. Ганг өзені Гималай тауларындағы мұз бен қардың еруінен және жаздық муссондық жаңбырдан нәр алады