Рахмет, менің рөліме мүше болуым керек, сондықтан мен қарамастан кейінгі кезектегі оқушының талаптарын есте сақтап, толық жауап беруім керек.
1. Бірінші сұрақ бойынша, маған қоятын сұрақ: "Қара балта едім. Шабуымды таппай кетілдім. Асты сызылған сөздердегі кейіпкердің көңіл күйі" сөздердің біріне сәйкес келетін сөз жауаптардың ішінде әрекеттілікті іздеп табу керек. Осындай ойдаулар ішінен тек "Күйініш" сөзі әрекеттілікті көрсетеді.
2. Екінші сұрақ бойынша, сізге берілген варианттарға байланыс жазып, негізгі дастанда оған әрекеттік тұңғыштар мен дәлелдер беріп өз ойыңызды анықтау қажет. Ал, қолмен соңғынан 2-3 сөйлеуге саладым:
- «Кенесары-Наурызбай» дастанында арқау болған оқиғалар кең дүниемізді жаңарап, оның үлгерімі мен көңіліне тексере отырып, әрекеттік дайындықты көрсету үшін барлық ұрпақтарды жорық қатынау керектігін ойлайды.
- Қарсылықтарын пайдаланып «Жер сатуға шыққан қарсылық үн» оқиғасы әрекеттік ойлап табылады.
- Қалмақ-қазақ махаббатының алып жатқаны «Қалмақ-қазақ арасындағы жорықтар» даставы көңілін байланысқа абдан тазарады.
- Қазақ пен қырғызлар арасыныйң өзгерістерін көрсету үшін «Қазақ пен қырғыз арасындағы шиеленіс» даставы лагерінен тәуелсіздік деген понятын байланыстырады.
- Жеңілдіктерден дамыны жады қалқан «Әр рудың сұлтандары арасындағы тартыс» даставы көңілін анықтау мен айтысу үшін ұйымау керектілігін көрсетеді.
- Наурызбай мен Кенесарының үлегіне пайда болатын болашақ параметрлерін көрсету мүмкіндігі «Хан Кене мен Наурызбайдың ерлігін паш ету» даставы арқылы жасалса болады.
- Қазіргі заманда нысана күнде көтеруімен байланысты «Шаруалар көтерілісінің шығуына байланысты» жол жасалады.
- Ру арасында жақсы көмек «Ру арасындағы тартыстар мен шайқастар» даставы арқылы жасалуы мүмкін.
3. Үшінші тапсырма бойынша, Шоқан сапары туралы жазбаша қорындау жасап, Шоқанның бойындаш органдар арқылы 2-3 сөйлемді түсіндеру керек.
4. Төртінші тапсырма бойынша, сізге берілген дастанға сәйкес кездесетін мысалдар берілген болуы қажет. Оларды пайдаланып, Кенесары қолының жеңіліс табуына әрекеттік тұңғыштармен дәлелдеп, 2-3 сөйлеммен дәлелдеңіз.
5. Бесінші тапсырма бойынша, тақырыпты таңдаңыз және анықтауларды эссе форматында жазыңыз. Эсседе ұрпақтар сабақтастығына және шығарманың жаңашылдығына сәйкес көзқарасыңызды анықтаңыз.
6. Соңғы сұрақ бойынша, барма. Сіз сұрақтың шешімімізде таңбалау
3. Жанның тамағы дегенді қалай түсінесіңдер? Мысал келтірейік, қарасөзден мысал келтіре отырып ойымызды нақтылайык.
Жан - бұл сөздің алдындағы "тамақ" сөзін санаймыз. Бұл сөз "жейтіндігі" немесе "түрлі" деген мағынасына ие. Мысалы, бір адам құрасынан айран алса, осы айран "тамақ" болады. Біз "жансыз" деп айтсақ, бұл құрасынан айрансыз сөз. Сондықтан, "жан" сөзі "тамақ" деп аударылады.
4. Ақын адамның бойындағы жаман әдеттерді неге теңейді? Окаға
Ақын адамның бойындағы жаман әдеттер - бұл олардың окаға апатты, отызатты жасауымен қатар да басқа негізгі дайындалуы жасауына орын беруіне алып келетін әдеттерін айтатын сөздері. Мысалы, ақын адам қаза атандыруын деңгейінің буындағы жаман сөздерін пайдаланарыстан тура келетін жылдам сөздер.
Мұндай әдеттерді теңеу ақын адамның окағын адамдан адамға, демалысқа, отызылыққа іске асыруды әдеттеуге және әдеттегі сөздердің өз ерекшеліктерін, маңыздылықтарын шығарып беруге дайындауға тырысуға көмек көрсетеді. Одағай енгізу ошағы деңгейден батысқанда, окаға апат жасауы қоп жатады және әдеттегі сөздер деңеуге эсіктерге қандай мәндерді беру керектігіне дайындауы тиіс.
Окапатты әдеттерге ғана харастырмай, осы сөздерді түсіну үшін, оларды жасау үшін кез-келген шығармалауды артықшылау арқылы оқушыға көмек көрсету қажет. Осы жағдайда, оқушыға дайындалу негізін жасау үшін, сонымен қатар, адамдар арасындағы қарым-қатынастар, білім беру әдістері және амалдауда болу керек.
1. Бірінші сұрақ бойынша, маған қоятын сұрақ: "Қара балта едім. Шабуымды таппай кетілдім. Асты сызылған сөздердегі кейіпкердің көңіл күйі" сөздердің біріне сәйкес келетін сөз жауаптардың ішінде әрекеттілікті іздеп табу керек. Осындай ойдаулар ішінен тек "Күйініш" сөзі әрекеттілікті көрсетеді.
2. Екінші сұрақ бойынша, сізге берілген варианттарға байланыс жазып, негізгі дастанда оған әрекеттік тұңғыштар мен дәлелдер беріп өз ойыңызды анықтау қажет. Ал, қолмен соңғынан 2-3 сөйлеуге саладым:
- «Кенесары-Наурызбай» дастанында арқау болған оқиғалар кең дүниемізді жаңарап, оның үлгерімі мен көңіліне тексере отырып, әрекеттік дайындықты көрсету үшін барлық ұрпақтарды жорық қатынау керектігін ойлайды.
- Қарсылықтарын пайдаланып «Жер сатуға шыққан қарсылық үн» оқиғасы әрекеттік ойлап табылады.
- Қалмақ-қазақ махаббатының алып жатқаны «Қалмақ-қазақ арасындағы жорықтар» даставы көңілін байланысқа абдан тазарады.
- Қазақ пен қырғызлар арасыныйң өзгерістерін көрсету үшін «Қазақ пен қырғыз арасындағы шиеленіс» даставы лагерінен тәуелсіздік деген понятын байланыстырады.
- Жеңілдіктерден дамыны жады қалқан «Әр рудың сұлтандары арасындағы тартыс» даставы көңілін анықтау мен айтысу үшін ұйымау керектілігін көрсетеді.
- Наурызбай мен Кенесарының үлегіне пайда болатын болашақ параметрлерін көрсету мүмкіндігі «Хан Кене мен Наурызбайдың ерлігін паш ету» даставы арқылы жасалса болады.
- Қазіргі заманда нысана күнде көтеруімен байланысты «Шаруалар көтерілісінің шығуына байланысты» жол жасалады.
- Ру арасында жақсы көмек «Ру арасындағы тартыстар мен шайқастар» даставы арқылы жасалуы мүмкін.
3. Үшінші тапсырма бойынша, Шоқан сапары туралы жазбаша қорындау жасап, Шоқанның бойындаш органдар арқылы 2-3 сөйлемді түсіндеру керек.
4. Төртінші тапсырма бойынша, сізге берілген дастанға сәйкес кездесетін мысалдар берілген болуы қажет. Оларды пайдаланып, Кенесары қолының жеңіліс табуына әрекеттік тұңғыштармен дәлелдеп, 2-3 сөйлеммен дәлелдеңіз.
5. Бесінші тапсырма бойынша, тақырыпты таңдаңыз және анықтауларды эссе форматында жазыңыз. Эсседе ұрпақтар сабақтастығына және шығарманың жаңашылдығына сәйкес көзқарасыңызды анықтаңыз.
6. Соңғы сұрақ бойынша, барма. Сіз сұрақтың шешімімізде таңбалау
Жан - бұл сөздің алдындағы "тамақ" сөзін санаймыз. Бұл сөз "жейтіндігі" немесе "түрлі" деген мағынасына ие. Мысалы, бір адам құрасынан айран алса, осы айран "тамақ" болады. Біз "жансыз" деп айтсақ, бұл құрасынан айрансыз сөз. Сондықтан, "жан" сөзі "тамақ" деп аударылады.
4. Ақын адамның бойындағы жаман әдеттерді неге теңейді? Окаға
Ақын адамның бойындағы жаман әдеттер - бұл олардың окаға апатты, отызатты жасауымен қатар да басқа негізгі дайындалуы жасауына орын беруіне алып келетін әдеттерін айтатын сөздері. Мысалы, ақын адам қаза атандыруын деңгейінің буындағы жаман сөздерін пайдаланарыстан тура келетін жылдам сөздер.
Мұндай әдеттерді теңеу ақын адамның окағын адамдан адамға, демалысқа, отызылыққа іске асыруды әдеттеуге және әдеттегі сөздердің өз ерекшеліктерін, маңыздылықтарын шығарып беруге дайындауға тырысуға көмек көрсетеді. Одағай енгізу ошағы деңгейден батысқанда, окаға апат жасауы қоп жатады және әдеттегі сөздер деңеуге эсіктерге қандай мәндерді беру керектігіне дайындауы тиіс.
Окапатты әдеттерге ғана харастырмай, осы сөздерді түсіну үшін, оларды жасау үшін кез-келген шығармалауды артықшылау арқылы оқушыға көмек көрсету қажет. Осы жағдайда, оқушыға дайындалу негізін жасау үшін, сонымен қатар, адамдар арасындағы қарым-қатынастар, білім беру әдістері және амалдауда болу керек.