Мәтінді оқып, олардың тақырыбы мен құрылымын салыстырыңыз. [5] А мәтіні Уақыт өзгеріп, қоғам дамыған сайын жүктелер міндет пен орындалуға тиісті мақсаттың арта түсетіні сөзсіз. Елімізде 4 бағыт бойынша жүзеге асатын «Цифрлы Қазақстан» бағдарламасы – мемлекет дамуының негізгі көрсеткіші. Елбасы тапсырмасынан туындаған
міндеттер бүгінде Жамбыл өңірінде қызу іске асырылуда.
Жамбыл облысы әкімдігінде облыс әкімі Асқар Мырзахметовтің қатысуымен өңірлік жобалық басқару офисінің жұмысы және «Цифрлы Қазақстан» мемлекеттік
бағдарламасының облыс аясында жүзеге асуы бойынша жиын өтті. Жиында өңірдегі білім беру, денсаулық сақтау, мәдениет, қызмет көрсету және өзге де салаларды цифрландыру бағытындағы атқарылып жатқан іс-шаралар талқыланды. Облыстық инвесторларға қызмет
көрсету, жобалық басқару және цифрландыру орталығының директоры Дамир Сегізбаев күн тәртібіндегі мәселе бойынша баяндама жасап, жемісті жұмыстар жөнінде әңгімеледі.
Ә мәтіні
Арал теңізінде туып өссем де дәл... осы Жарма бойындағы нар қамыстай қамыстыкөрген емеспін. Жапониядағы Бамбук орманын көрген жоқпыз. Ал, Фенимор Купер романдарындағы кітап бетінен кісі үрейі ұшып отыратын ну қамыстар ғана осындай болар -ау деп ойлайсың. Жармадан жүзіп өткен сайын, тап бірі ертеректерде ұшырасатын хикаялы дүниенің құпия сырына кіріп бара жатқандай боласың. Қалың қамыстың әрқайсысы кісі білегіндей және көкке шаншылған қамыс басына көзің жетпейді. Осындай ну қамысты бір
қайық сыйғандай каналмен қақ жарып келе жатасың. Нар қамыстың арасына қалыңдап кірген сайын саған өзің де, қайығың да, қасыңдағы кісілер де қораштанып кішірейіп баратады. Мынау ертегі дүниелердегі жалғыз көзді дәудің мекені емес екенін білесің. Адам жейтін алып жыртқыштың бір қалтарыста болмаса бір қалтарыста қалыңды тосып андып
тұрмағанын білесің де, бір ғажабы, қашан Сырдарияға жеткенше ну қамыстың көз жетпей қарауытып түксиіп тұрған арасына үрейлене қарап, жазатайым болмашы бірдеңе сытырласа да шошып кетесің. Сол кезде сен көзін алдына қадап тігіп алған қайықшының мына ну қамыс арасынан жаңылыспай жол тауып, жарық дүниеге алып шығатынына да күмәнданасың. Жо-жоқ, мына Жарма бар ма, Арал табиғатының оқшау біткен бір ғажап
дүниесі!
А мәтіні Ә мәтіні
Қай жанрдағы мәтін?
Қандай мәселе көтерілген?
Мәтіндердің құрылымы мен рәсімделу ерекшеліктеріне дәлел
1.
2.
3. 1.
2.
3.
2. Әр мәтін бойынша екі проблемалық сұрақ құрастырыңыз
А мәтіні
Сұрақтар
1.
2
Ә мәтіні
Сұрақтар
1.
2
КТО ЗНАЕТ ОТВЕТ ТОМУ
2. батырларым - ыз тәуелдік жалғауының көпше түріндегі 1-нші жағы
3.ақындарым - ыз тәуелдік жалғауының көпше түріндегі 1-нші жағы
4.ғалымдарым - ыз тәуелдік жалғауының көпше түріндегі 1-нші жағы
5.Отаным - ыз -ды ыз ол тәуелдік жалғауының көпше түріндегі 1-нші жағы
6.табиғат - ы тәуелдік жалғауының 3-нші жағы
7.байлы - ғы тәуелдік жалғауының 3-нші жағы
8.жер - і тәуелдік жалғауының 3-нші жағы
батыл ата-бабаларымыз,қайратты батырларымыз,ойшыл ақындарымыз,ақылды ғалымдарымыз,Отанымызды құрметтеу,бай табиғаты,асыл байлығы,байтақ жері
надеюсь сойдет, лови)
Белгілі бір сөйлемнің синтаксистік құрылымына жанаспай, оқшау тұратын қаратпа, қыстырма, одағай сөздер.
Оқшау сөздер сөйлем ішінде басқа сөздермен грамматикалық байланысқа түспейтіндігі себепті олардан үтір немесе леп, сұраубелгілерімен дараланып тұрады.
Оқшау сөздер - сөйлем құрамындағы басқа сөздермен грамматикалық байланысқа түспейтін сөздер мен сөздер тіркесі. Оқшау сөздер сөйлемдегі басқа сөздермен грамматикалық байланысқа түспейді дегенде оның (оқшау сөздердің) сөйлем құрамындағы өзге сөздермен не қабыса, не матаса, не меңгеріле, не қиыса байланыспайтындығы ескеріледі. Сондықтан да олар сөйлем мүшесі қызметін атқара алмайды, сөйлемдегі өзге мүшелерден оқшауланып тұрады. Оқшау сөздер арқылы сөйлемнің мағынасы нақтыланады, автордың көзқарасы аңғарылады.
Мысалы: Бүгін Алматыда жаңбыр жауады. Меніңше, бүгін Алматыда жаңбыр жауады.
Бірінші сөйлемде бүгін Алматыда жаңбырдың жауатындағы үзілді- кесілді, нақты айтылса, екінші сөйлемде олай емес, ой топшылау, долбарлау ретінде беріліп тұр. Ондай мағынаны беріп тұрған, меніңше деген қыстырма сөз. Оқшау сөздерге қаратпа, қыстырма, одағай сөздер жатады.
Сөйлеуші тыңдаушының назарын өзіне аудару үшін қаратпа сөздерді қолданады. Кейде сөйлеушінің қарата айтып отырғаны адам болмай, жансыз заттар да болып келеді, бұл - көбінесе көркем әдебиеттекездесетін құбылыс. Мысалы, Тыңда, дала, Жамбылды! Тыңда, Қастек, Қаскелең, сөйлесін кәрі бауырың (Жамбыл).Қыстырмалар күмәнділікті, сенетіндікті, өкінішті, ренішті, сондай-ақ ойдың кімнің тарапынан екендігін білдіру үшін қолданылады. Қыстырмалар жеке дербес сөздер ыңғайында да, сөз тіркесі ыңғайында да, тіпті сөйлем ыңғайында да кездеседі. Мысалы, Өзің білесің, мен қазақ баласына жалынып жорғалап көргем жоқ-ты (М. Ә.)Одағайлар кісінің сезімін, көңіл-күйін білдіру қажет болғанда қолданылады. Мысалы, Япырай, ғажап екен бұнысы! - деді Балқаш. Уа, Қалиса жеңгей, аманбысың! (С. М.)[2]