Мәтіндегі толықтауыштарды тауып, құрамына, тұлғасына, сөз табына қарай талдаңдар.
Өз басынан кешкен оқиғаларды да мүдірмей, жақсы әңгімелейді. 2. Он үшінші номерлі штурмовикпен Талғат тапсырма орындай бастады. 3. Оған қарай совет самолетінен оқ атылмады. 4. Авиацияда қалыптасқан бұл қағиданы Талғат бірінші боп бұзды. 5. Ол штурмовикпен истребительге шабуыл жасады. 6. Бірақ мұны Талғат ешкімге айтып жатпады. 7. Кешікпей оған мені шақырды. 8. Корпус командирі менімен амандасқан соң, «отыр» деді. 9. –Бұл дивизияның атақты мергені Төлеуғали Әбдібековке берген кеңесі.
2-тапсырма.Мәтінді түсініп оқы. Жай сөйлемдерді бір бөлек, құрмалас сөйлемдерді бір бөлек жаз. Құрмалас сөйлемдерді жасалу жолына және түрлеріне қарай ажырат.
Оны мен де сездім. 2. Өстіп отырғанымызда бірнеше минут өтті. 3. Шошып тұрмын, алайда ілгері қарай ұмтыла бердім. 4. Меңтайдың алдында жатқан сиясауытты көргенде осы оқиға есіме түсті. 5. Ол қорқып кетті, сондықтан артқа қарай шегіншектеді. 6. Ми айналып жерге түсердей ыстық. 7. Жігіттің қызды жақсы көруінің себептері көп, бірақ оның бәрін ауыз шіркін айтып жеткізе ала ма? 8. Біз кейде қызықты әңгімелер айтып күлеміз, кейде соғыста мерт болған достарымызды ойлап жылаймыз. 9. Басқа қыздар мырс ете қалды. 10. Хатымды бүктедім де, тез почташыға бердім.
3-тапсырма.Сөйлемдерді қазақ тіліне аударыңыз. Ілік септігі бар сөйлемдерді теріп
жазыңыз.
Вкус этого супа. Фрукты нашего сада. Запах свежего лука. Домашняя еда.
Вкусные булочки. Вчерашний хлеб. Восточные блюда. Национальные
блюда.
4-тапсырма. Күрделі сан есімдерді оқыңыз.
1956, 1234, 982, 3597, 799, 4702, 642, 1008, 9531, 7894.
5-тапсырма. Көп нүктенің орнына тиісті сөздерді қойып, сұрақтарға жауап беріңіз.
1. Қыс айлары ... ?
2. Қыста күн ... болады?
3. Қыста ... жауады?
4. Көктемде ... ұшып келеді?
5. Күзде ... піседі?
6. Күзде жапырақтар ... болады?
7. Күзде базарда, дүкенде ... көп болады?
8. Балалар ... шомылады?
9. Жазда ... гүлдер өседі?
Машанов Ақжан Жақсыбекұлы (1906-1997) – тау-кен инженері, геология-минералогия ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Республикасы Ғылым академиясының алғашқы құрылтайшыларының бірі және корреспондент мүшесі, Қазақстанның еңбек сіңірген ғылым қайраткері, Қазақстанда геомеханиканың негізін салушы, жазушы. Қарағанды облысының Қарқаралы ауданында туған. Қазақ тау-кен металлургия институтын бітірген. КСРО Ғылым академиясының Қазақстан бөлімшесінде, Геология ғылымдары институтында, Абай атындағы Қазақ педагогикалық институтында, Қазақ политехникалық институтында ғылыми-зерттеу және педагогикалық жұмыстармен айналысты. Негізгі ғылыми бағыты геомеханиканың құрылымы ? кристалдық заңдылықтарды зерттеуге арналған. Ол геометрия, оптика, механика, химия, геохимия, кристалдық химия, география, геология, технология тәрізді пәндердің сабақтастығын анықтау кезінде біртұтас геомеханика заңдылығын ашып, қағидасын тұжырымдады. Сөйтіп, өз алдына дербес ғылым саласының ортақ өзегін іздеу барысында Эйлер теориясын жаңғыртатын жаңалық жасады. Ғалым тау-кен өндірісінде геомеханика заңдарын іс жүзінде қолдана отырып, бір-біріне қарама-қарсы екі мәселені шешуді мақсат етті: 1) тау жыныстарының кернеулі-деформация күйінің теориялық негізін анықтау; 2) тау-кен жұмыстары кезінде күрделі кен қазбаларының, жер бетінің орнықтылығын және жұмыс қауіпсіздігін қамтамасыз ету шараларын жасау. Осы мәселелерді біріктіре шешу ? тау жыныстарының жер қойнауындағы жай-күйін, құрылымдық ерекшеліктерін және беріктілік қасиеттерін зерттеуге негізделген. Жер астындағы кеннің геологиялық құрылымын анықтау үшін алғаш рет жер қойнауының геометриясы әдісін қолдана отырып, Ақбастау ? Құсмұрын кен өрісін ашты. Қазақстанда геомеханика мектебін құруға және соғыс жылдарында Лениногор, Зырьян, Торғай, Жезқазған, Қаратау кен орындарын ашуға қатысты. Машанов геология, тау-кен ісі, маркшейдерия ғылымдарының мемлекеттік тілде дамуына ерекше көңіл бөліп, қазақ тілінде оқулықтар мен сөздіктер шығарды. Жаратылыстану ғылымдарындағы ұлттық құндылықтарды сабақтастыра отырып, гуманитарлық мазмұн-сипатта дамытуда көп іс атқарды.
Әл-Фараби дүниенің білім және ой тарихынан құрметпен орын алған ұлы түрік ғалымы, ойшылы. Физика, химия, медицина, математика ғылымдарында және философияда жеткен нәтижелерімен Еуропа мәдениетінде үлес қосқан, кітаптары XVIII ғасырдың соңына дейін Еуропа университеттерінде оқылған түрік дарыны. Шын аты –Махмұт. Фараби Түркістанда, Фараб (Отырар) қаласында 870 жылы дүниеге келді. Әкесі қорған басшысы Махмұт Тұрпан. Батыстың білім әлемінде оны әлФарабиус атымен таниды. Фараби оқып –жазуды туған қаласында үйреніп, заманының ең атақты ғұламаларынан сабақ алды. Тәлімін кеңейту үшін әуелі Иранға, кейін Бағдатқа кетті. Фараби Бағдадта болған кезінде кілең атақты кісілерден дәріс алған және өзі де сабақ оқытқан. Әсіресе логика және грамматика пәндері мен араб тілін меңгеруді осы қалада жалғастырды.
Өзі діншіл адам еді. Исламның ақылға негізделген дін екеніне сенетін. Ол парсы, араб, латын және грек тілдерін үйренді. Әсіресе грек ойшылдары Аристотель мен Платон пікірлерінің синтезін жасауға және Сократ философиясының негізін жарыққа шығаруға көп еңбек етті. Сондықтан да өзін «Хаджеисани», яғни «Екінші ұстаз» деп аталады. 941 жылы Алеппоға келді. Ол жылдары Алеппо Сейфуддевле Әлидің қол астында еді. Бұл түрік әкімі түрік оқымыстысы Фарабиге үлкен сыйқұрмет көрсетіп, оны сарайына алды. Кейбір деректер Фарабидің өзіне ұсынылған шенді алмай, күндіз көкөніс өсіріп, түнде шам жарығымен философиялық ойлар жазумен айналысқандығын көрсетеді.
Іздегенім осы еді,
Өз-өзінен қағынып,
Қатаған сөзден жаңылды
Қызып тұрған темірге
Өзі келіп қарылды, деуі айтыстың тағдырын шешкен сөз болғандығын дәлелдеп жазыңыз.
Сүйінбай Аронұлы- айтыс өнерінің алтын діңгегі.Сүйінбайдың айтыстары мен өлең толғауларын жинау,жариялау ісі XX ғасырдың бас кезінде қолға алына бастады. Сүйінбай-айтыстың асқан шебері және қазақ пен қырғыз елдеріне өткір тілі, озық ойымен танылған ақын.Көптеген айтыстарының ішінде қырғыз ақыны Қатағанмен айтысы ерекше орын алады.Қанда тулап жатқан өнердің төбесінде тұрған Сүйінбай мен Қатаған айтысы өнер өлкесіндегі саф алтын.
1848жылдың қоңыр күзінде қырғыздың бай шонжар манабы Орманхан шешесіне ас береді.Бұл жиынға аралас- құралас отырған Тезек төре,Бөлтірік шешен бастаған игі жақсылары бір қауым ел болып қалыптасады.Астың ақындарсыз өтпесін білген ақын жанды Тезек төре елге аты жайылып,таныла бастаған Сүйінбай ақынды ала барады.Ас ішіліп қызық думан басталарда қырғыздың шоң манабы Қара Бәйтік Тезек төреге бөлтірік шешенің қасында отырған бадана көз, сұлу жігітті көрсетіп: -Ана отырған Сүйінбай аөындарың емес пе?-деп сұрайды.
Бөлтірік «Ия»деп жауап бергенше, Сүйінбай домбырасын қағып-қағып жіберіп,заулатып бастап кетеді.Екеуі әртүрлі тақырыптарды қозғап,айтысады.Ең үлкені сол өз жұртын, өз елдерін мақтап-мадақтау. Айтысып келе жатып, Қатаған сөзін аяқтап тоқтағаны да,Қатағанның екпінінен жасынған Тезек төре Сүйінбайға жалтақ-жалтақ қарай береді.А дегенде Сүйінбай булығып қалады. Сол кезде Бөлтірік батыр Тезек төреге: «Ей,төрем, көтер басыңды, қаныңды қашырма, Сүйінбай өлең таппай отыр дейсің бе?! Булығып отыр. Сүйінжан шығар даусыңды»-дегенде, Сүйінбай бастап кетеді.Сондағы айтқаны:
Қашырма төре,қаныңды
Кіргізейін жаныңды,
Қатағаннан жеңілсем,
Талап алғын малымы!
Іздегенім осы еді,
Іздегенім табылды
Қатаған сөзден жаңылып
Өз-өзінен жаңылды
Қызып тұрған темірге,
Өзі келіп қарылды!
Сөйтіп Сүйінбай үш жүзді бастан аяқ,батыр-бабаларымызды айтып,оның қазақ ақындарымен салыстыруға келмейтінің айтады. Сонда көппін деп мақтанған Қатаған өзінің жеңілгенің мойындап, құр алақан жібермейміз деп,сыйлыққа Мейіз атты сұлу қызды,алты қанат ақ орда,бүркіт,екі тазы ит сыйлайды.Асқа жиналған күллі қазақ пен қырғыздың ортасында Сүйінбай жеңіске жетеді.
Объяснение:
пиши то что тебе необходимо, қысқартып қысқартып