Оқылым Мәтінді мұқият оқып, оқылым тапсырмаларын орындаңыз.
Бабаларымыз төрт түлікке ерекше көңіл бөлген. Төрт түлік малдың ішіндегі ең қасиеттісі- түйе. Сүті ішсе-шұбат, еті жесе –тамақ, жүнінен шапан, жамылғы көрпелер жасаған.
Сиыр малы момақан, қазақтар үшін көбінесе тамаққа жараған, ет, сүт, айран, қаймақ, май, құрт, ірімшік т.б. осы сиырдың берген берекесі болған. Сиырдың терісінен қауға ыдыс, қымыз ашытатын саба, сусын құятын торсық жасаған. Төрт түлік малдарының ішіндегі жүйрік, әрі өте төзімді мал-жылқы. Жылқының қымызын емге пайдаланған. Жал-құйрығынан арқан жіп еседі, етінен қазы қарта, жал-жая жасайды.
Қой – төрт түлік малдың ішіндегі қазақтың ең сүйіктісі, өсімтал десе де болады. Қойдың сүті майлы , құнарлы болады. Қойдың жүнінен киіз басып, жіп иіріп, кілем, текемет тоқыған. Ешкінің еті жеңіл, әрі сіңімді, сүті аса құнарлы болады. Ана сүтіне жарымаған баланы ешкі сүтімен асыраған. Ешкі өсімтал мал. Ешкіні «жеңілтек мал» деп есептеген. Қой мен ешкінің иленген терісін түрлі сырткиім мен аяқкиім тігуге пайдаланған.
Қазіргі таңда төрт түлік мал еліміздің экономикасына да үлкен үлес қосып отыр. Төрт түлік малды шет елдерге экспорттайды Мысалы, тек Қызылорданың «Сыр маржаны» ЖШС 56 бас ірі қара малды Иран Ислам Республикасына жөнелтті. Өткен жылы Иран, БАӘ, Монғолияға, 10,4 мың бас ет бағытындағы тірі қозы экспортқа шығарылған. Көршілес Өзбекстанға бордақыланған 100 бас тірі өгіз, 285 түйе, БАӘ-не 81 бас тірі түйелер жөнелтілген. БАӘ-де түйенің ботасы 700 мың долларға дейін бағаланады екен.
Толығырақ: https://inbusiness.kz/kz/news/mal-sharuashylygynyn
198 сөз
1.Мәтін не туралы? Бір сөйлеммен жауап беріңіз
Компьютерлік графика түралы
[1 ]
2.Мәтіндегі мәліметтерді кесте/сызба түрінде ұсыныңыз.
Төрт түлік мал Қасиеті Етінен жасалатын тағамдар Жүні мен терісінен жасалатын бұйымдар Сүт өнімдері
Түйе
Жылқы
Сиыр
Қой
Ешкі
[4 ]
3.Мәтін мазмұны бойынша экспортқа шығарылған төрт түлікті диаграмма арқылы
көрсетіңіз.
[2 ]
Жазылым.
Диалогты жазу формасын сақтай отырып, « Қазақ халқында Наурыз мерекесін қалай тойланады?» тақырыбында диалог құрастырыңыз. Берілген тірек сөздер мен оқшау сөздерді қолданыңыз. 8 сұрақ 8 жауап
Тірек сөздер: Наурызкөже, дәм татады, наурызтойы, татуласады, жеті түрлі тағам, ұлттық, салт-дәстүр, ұлттық ойындар, жақсы тілектер, бата беру,теңеледі
-
-
-
-
-
-
[5 ]
2-тапсырма. Күрделі сөздер мен оқшау сөздердегі тыныс белгілерді қойыңыздар және салалас құрмалас сөйлемдерге қорытынды жасаңыз. Жауабыңызды сәйкестендіріңіз.
1.Қап бүгінгі ауа-райының қолайсыздығын-ай А) одағай сөз
2.Мерекеде ән айтып,би биледік және қойылым қойдық. В) қарсылықты салалас құрмалас сөйлем
3.Сенің ойыңша бұл шешім дұрыс па? С) қыстырма сөз
4.Күн бата қой-қозылар өрістен қайтты. Д) ыңғайлас салалас құрмалас сөйем
5.Салт аттылар мен шана өтіп кетті , бірақ Әбдірахман терезеге ұзақ қарап тұрды. Е) қос сөз
Ананың пейілі
Ана деген әрбір адам үшін өмірдегі ең асыл жан. Аналарымыз бізге өмір сыйлап, ақ сүт беріп, тәрбиеледі. Аналарымыз пейілі кең, мейірі мол, кешірімді жандар.
Қандай ана болмасын, өз баласы үшін түн ұйқысын төрт бөліп, ауырып қалса, емдеуге бар күшін салады.
Бойымыздағы бар жақсы ізгі қасиеттер бізге ана сүтімен дариды, әлпештеп өсірген ана жүрегінің жылуынан басталады. Ана болу – бүкіл өміріне кететін ұлы рухани күш пен ерен еңбек. Өз баласын бағып қағуда, ол ана өзін-өзі ұмытып барлық күш жігерін сарқа жұмсайды, бұдан оның жаны байи, нәрлене түседі.
Ал баланың анаға деген махаббаты жеткіліксіз. Оны барынша құрметтеп, сыйлау әрбір баланың парызы. Қазақта "Анаңды Меккеге үш рет арқалап апарсаң да, ақ сүтін ақтай алмайсың" деген нақыл сөз бар.
Ежелгi түркiлердiң арғы ата-тегi саналатын сақтардың батырлық жырлары арасындағы мазмұн, түр, стиль бiрлiгi көркемдiк дәстүр жалғастығы тұрғысынан ғыл. негiзде дәлелдендi. Сол себептi б.з.б. дәуiрлерде шығарылған «Алып Ер Тоңға”, «Шу” батыр, «Атилла”, «Көк бөрi” және «Ергенеқон” дастандары бүгiнгi Қ. ә-нiң қайнар-бастаулары болып табылады. Сондай-ақ аталған қаһармандық дастандар өзiнен кейiнгi тарихи кезеңдердегi — Түрiк қағандығы тұсындағы (8 ғ.) әдеби жәдiгерлердiң («Күлтегiн”, «Тоныкөк”, «Бiлге қаған” жырлары) жазылуына үлгi-өнеге, негiз болды. Түрiк қағандығы тұсындағы жазба әдебиет өзiнен бұрынғы сақтар мен ғұндардың ауыз әдебиетi үлгiлерiмен генезистiк, типол., дәстүрлiк үндестiкте дамыды.
Түрiк қағандығы дәуiрiнде шығарылған ерлiк эпосының бiрi — «Қорқыт ата кiтабы”. Ал, бұдан кейiнгi Қарахан мемлекетi тұсындағы немесе ислам дәуiрi (10 — 12 ғ.) деп аталатын тарихи кезеңдегi түркi халықтарының қоғамдық-мәдени даму тарихындағы Қайта өркендеу — Ренессанс дәуiрi деуге болады. Бүкiл түркi қауымын әлемге танытқан Әбу Наср әл-Фараби, Әбу Әли ибн Сина, Әбу Райхан әл-Бируни, Махмұт Қашқари, Жүсiп Баласағұни, Ахмед Иүгiнеки, Қожа Ахмет Иасауи, Сүлеймен Бақырғани, т.б. осы Қайта өркендеу дәуiрiнде тарих сахнасына шықты. Олар өзерiнiң ғыл. және көркем туындыларында гуманистiк идеяларды, адамгершiлiк пен қайырымдылықты, т.б. iзгi қасиеттердi көтердi. Бұған әл-Фарабидiң «Риторика”, «Поэзия өнерi туралы”, ибн-Синаның «Даныш-намесi” («Бiлiм кiтабы”), әл-Бирунидiң «Хикметтерi” («Даналық сөздерi”), Махмұт Қашқаридiң «Диуани лұғат ат-түрiк” («Түркi сөздерiнiң жинағы”), Баласағұнидiң «Құтты бiлiгi”, Иасауидiң «Диуани хикметi” («Ақыл кiтабы”), Бақырғанидың «Бақырғани кiтабы”, т.б. толық дәлел бола алады.