Әже - баланың әкесінің, сондай-ақ, анасының шешесін атайтын, туыстық қатынасты білдіретін атау. Одан арғылары үлкен әже немесе ұлы әже деп аталады.[1]
Қазақ отбасындағы әже орны ерекше әрі қадірлі. Әже - отбасының ғана емес, әулеттің де ұйытқысы, ағайын- абысындардың бірлігін, татулығын сақтайтын сыйлы анасы, кейінгі жастардың, келіндердің тәрбиешісі әрі ақылгөйі Қазақ қоғамында әдетте жас отау иелерінің тұңғыш баласын әжесі бауырына салады. Бала ата-әженің кенжесі саналып, немерені әжесі тәрбиелеп, бағып-қағады. Әже мен немере арасындағы туыстық байланыс өте нәзік әрі берік. Балажан қазақ үшін ата мен әжеге жас сәби жай ғана ермек емес, тәрбиеленуші ерекше субъект. Тарихта күллі рулы елге ана болып саналған Айпара әже, Домалақ ене, Зере, Айғаным секілді әжелердің бейнесі аңыз-әңгімелерде, әдеби шығармаларда сомдалған.
Алдымен әже тәрбиесі арқылы бала жақсы-жаманды ажыратып, үлкен-кішіні тани бастайды. Мінез-құлық, тіл тәрбиесі қалыптасып, бала үй шаруасына бейім, елгезек тілалғыш, мейірімді болып өседі. Әженің алдын көрген балаға былайғы жұрт тәрбиелі бала деп баға береді. Әже тәрбиесі көбіне «олай істеме, былай істе», «бүйтсең жаман, өйтсең жақсы»деген вербалды сипатта, ақылгөйлік мазмұнда болып, әженің мейірімі мен жүрек жылуына бөленіп өседі. Осылайша жас бала қазақы ортадағы моральдық-этикалық нормалармен таныса отырып, адами тұлғаның қалыптасуына ғана емес, дәстүрлі ырым-тыйымдар жүйесінің қағидаттарын біртіндеп бойына сіңіре бастайды.
Жеті-тоғыз жастан әрі қарай тұңғыш немере ұлдың тәрбиесі атасының қолына өтеді, Ал қыз немеренің негізгі тәрбиесі әженің қарамағында болады. Бұл кездегі тәрбиенің мазмұны атаға ілесе жүріп, көрген-білгенін көңілге тоқудан құралады. Атасына ілескен бала алыс жерлерді, ел жақсыларын, сыйлы ауылдарды көріп, жиын-тойға т.б. қатысып, соларды ұғынуға, білуге тырысады. Атаның «визуалды» тәрбиесінен өткен баланы былайғы жұрт көргенді бала деп атайды. Қазақ паремеологизмі Атың бар да жер таны желіп жүріп, атаң барда ел таны еріп жүріп деп кеңес береді. Ел тану, жер тану көргенділікке жатады. Қазақтың дәстүрлі бала тәрбиесінде көргенділік тәрбиенің ең жоғарғы формасы болып табылады. Әже мен атадан тәлім алған немеренің рухани жағынан тәрбиелі, көргенді азамат болып, ержетуінің, елдің аузына ілігер көшелі азамат болып қалыптасуының негізі осылайша қаланады
28 гвардияшыл-панфиловшылар саябағы Алматының Медеу ауданында Қазыбек би, Зенков, Гоголь және Қонаев көшелерімен шектелген 18 гектар аумақта орналасқан.
28 гвардияшыл-панфиловшылар саябағы қаланың ең алғашқы саябағы, оның іргесі XIX ғасырдың соңында, Алматы әлі Верный деп аталатын кезде қаланған.
Ресми атау 1942 жылдың 5-мамырында Ұлы Отан соғысы жылдарында Мәскеуге бет алған фашист танкілерін тоқтатқан Панфилов дивизиясы мен алматылық батырлардың құрметіне берілді. Олардың құрметіне және екінші дүниежүзілік соғыс қаһармандарын есте сақтау үшін саябақта Мәңгілік алау жанып тұр.
«Мәңгілік алау» – соғыс құрбандарын мәңгі есте сақтау мақсатында тоқтаусыз лаулап тұратын от. «Мәңгілік алау» соғыс символдарына жататын болған соң, жыл сайын халық алау маңына гүл шоқтарын қояды.
Панфиловшылар саябағы
Жалпы саябақ атауы бірнеше рет өзгертілген. Саябақ Верный қаласының құрылысы жылдарында қорымдар (1921 жылы болған селден қорымдар жойылған) орнына салынған. 1887 жылдың 28-мамырында болған жер сілкінісі кезінде қаза тапқандардың бауырлас бейіті де жоғалған. 1899 жылы А.С.Пушкиннің 100 жасқа толуына орай саябақ «Пушкин саябағы» атауына ие болды. Саябақ көріктендіріліп, мамыр гүлдері отырғызылды, күркелер мен отыратын орындар тұрғызылды. Шығыс бөлігі – Шіркеу алаңында (немесе Гефсиман бағы) Түркістан Шіркеуі, архиериялық шіркеу мен епархиялық үй (кеңестер кезінде «Алматы» кинотеатры) салынды.
Панфиловшылар саябағы
Бүгінде саябақтың шығыс бөлігінде Ықылас атындағы халық аспаптарының мұражайы, Әскерлер үйі, Интернационалист жауынгерлер ескерткіші және Мәңгілік алауы бар Даңқ мемориалы орналасқан. Мемориалды кешеннің ашылуы 1975 жылдың 8-мамырында өтті. Ол Қазақстанда Кеңес өкіметін орнату үшін атсалысқан жастар құрметіне жасалған «Ант» горельефінен тұрады. Орталық бөлігі «Ерлік» триптихасы Мәскеуді қорғаған батыр панфиловшылардың бейнесін суреттейді. Оң жағында «Даңқ таратушылар» композициясы. Ол салтанатты өмір гимнінің белгісі. Мәңгілік алау жанында батыр қалалардан әкелінген топырағы бар лабрадориттен жасалған кубтар орналасқан. Демалыс және мереке күндері паркте адам ерекше көп болады. Олар Отан үшін қаза болғандарды еске алып, гүл шоғырларын алып келеді.
Саябақты толықтай кесіп өтетін естелік саяжолының бойында 28 батыр панфиловшылардың аттары ойылып жазылған тастан қашалған бағаналар мен Кеңес Одағының Батырлары, И.В.Панфилов және Бауыржан Момышұлының ескерткіштері бар. Даңқ мемориалының батысында Қазақстан егемендігінің алғашқы жылдарында елімізге келген мемлекет басшыларымен егілген Тянь-Шань шыршалары отырғызылған Президент саяжолы бар.
Қазақ отбасындағы әже орны ерекше әрі қадірлі. Әже - отбасының ғана емес, әулеттің де ұйытқысы, ағайын- абысындардың бірлігін, татулығын сақтайтын сыйлы анасы, кейінгі жастардың, келіндердің тәрбиешісі әрі ақылгөйі Қазақ қоғамында әдетте жас отау иелерінің тұңғыш баласын әжесі бауырына салады. Бала ата-әженің кенжесі саналып, немерені әжесі тәрбиелеп, бағып-қағады. Әже мен немере арасындағы туыстық байланыс өте нәзік әрі берік. Балажан қазақ үшін ата мен әжеге жас сәби жай ғана ермек емес, тәрбиеленуші ерекше субъект. Тарихта күллі рулы елге ана болып саналған Айпара әже, Домалақ ене, Зере, Айғаным секілді әжелердің бейнесі аңыз-әңгімелерде, әдеби шығармаларда сомдалған.
Алдымен әже тәрбиесі арқылы бала жақсы-жаманды ажыратып, үлкен-кішіні тани бастайды. Мінез-құлық, тіл тәрбиесі қалыптасып, бала үй шаруасына бейім, елгезек тілалғыш, мейірімді болып өседі. Әженің алдын көрген балаға былайғы жұрт тәрбиелі бала деп баға береді. Әже тәрбиесі көбіне «олай істеме, былай істе», «бүйтсең жаман, өйтсең жақсы»деген вербалды сипатта, ақылгөйлік мазмұнда болып, әженің мейірімі мен жүрек жылуына бөленіп өседі. Осылайша жас бала қазақы ортадағы моральдық-этикалық нормалармен таныса отырып, адами тұлғаның қалыптасуына ғана емес, дәстүрлі ырым-тыйымдар жүйесінің қағидаттарын біртіндеп бойына сіңіре бастайды.
Жеті-тоғыз жастан әрі қарай тұңғыш немере ұлдың тәрбиесі атасының қолына өтеді, Ал қыз немеренің негізгі тәрбиесі әженің қарамағында болады. Бұл кездегі тәрбиенің мазмұны атаға ілесе жүріп, көрген-білгенін көңілге тоқудан құралады. Атасына ілескен бала алыс жерлерді, ел жақсыларын, сыйлы ауылдарды көріп, жиын-тойға т.б. қатысып, соларды ұғынуға, білуге тырысады. Атаның «визуалды» тәрбиесінен өткен баланы былайғы жұрт көргенді бала деп атайды. Қазақ паремеологизмі Атың бар да жер таны желіп жүріп, атаң барда ел таны еріп жүріп деп кеңес береді. Ел тану, жер тану көргенділікке жатады. Қазақтың дәстүрлі бала тәрбиесінде көргенділік тәрбиенің ең жоғарғы формасы болып табылады. Әже мен атадан тәлім алған немеренің рухани жағынан тәрбиелі, көргенді азамат болып, ержетуінің, елдің аузына ілігер көшелі азамат болып қалыптасуының негізі осылайша қаланады
28 гвардияшыл-панфиловшылар саябағы Алматының Медеу ауданында Қазыбек би, Зенков, Гоголь және Қонаев көшелерімен шектелген 18 гектар аумақта орналасқан.
28 гвардияшыл-панфиловшылар саябағы қаланың ең алғашқы саябағы, оның іргесі XIX ғасырдың соңында, Алматы әлі Верный деп аталатын кезде қаланған.
Ресми атау 1942 жылдың 5-мамырында Ұлы Отан соғысы жылдарында Мәскеуге бет алған фашист танкілерін тоқтатқан Панфилов дивизиясы мен алматылық батырлардың құрметіне берілді. Олардың құрметіне және екінші дүниежүзілік соғыс қаһармандарын есте сақтау үшін саябақта Мәңгілік алау жанып тұр.
«Мәңгілік алау» – соғыс құрбандарын мәңгі есте сақтау мақсатында тоқтаусыз лаулап тұратын от. «Мәңгілік алау» соғыс символдарына жататын болған соң, жыл сайын халық алау маңына гүл шоқтарын қояды.
Панфиловшылар саябағы
Жалпы саябақ атауы бірнеше рет өзгертілген. Саябақ Верный қаласының құрылысы жылдарында қорымдар (1921 жылы болған селден қорымдар жойылған) орнына салынған. 1887 жылдың 28-мамырында болған жер сілкінісі кезінде қаза тапқандардың бауырлас бейіті де жоғалған. 1899 жылы А.С.Пушкиннің 100 жасқа толуына орай саябақ «Пушкин саябағы» атауына ие болды. Саябақ көріктендіріліп, мамыр гүлдері отырғызылды, күркелер мен отыратын орындар тұрғызылды. Шығыс бөлігі – Шіркеу алаңында (немесе Гефсиман бағы) Түркістан Шіркеуі, архиериялық шіркеу мен епархиялық үй (кеңестер кезінде «Алматы» кинотеатры) салынды.
Панфиловшылар саябағы
Бүгінде саябақтың шығыс бөлігінде Ықылас атындағы халық аспаптарының мұражайы, Әскерлер үйі, Интернационалист жауынгерлер ескерткіші және Мәңгілік алауы бар Даңқ мемориалы орналасқан. Мемориалды кешеннің ашылуы 1975 жылдың 8-мамырында өтті. Ол Қазақстанда Кеңес өкіметін орнату үшін атсалысқан жастар құрметіне жасалған «Ант» горельефінен тұрады. Орталық бөлігі «Ерлік» триптихасы Мәскеуді қорғаған батыр панфиловшылардың бейнесін суреттейді. Оң жағында «Даңқ таратушылар» композициясы. Ол салтанатты өмір гимнінің белгісі. Мәңгілік алау жанында батыр қалалардан әкелінген топырағы бар лабрадориттен жасалған кубтар орналасқан. Демалыс және мереке күндері паркте адам ерекше көп болады. Олар Отан үшін қаза болғандарды еске алып, гүл шоғырларын алып келеді.
Саябақты толықтай кесіп өтетін естелік саяжолының бойында 28 батыр панфиловшылардың аттары ойылып жазылған тастан қашалған бағаналар мен Кеңес Одағының Батырлары, И.В.Панфилов және Бауыржан Момышұлының ескерткіштері бар. Даңқ мемориалының батысында Қазақстан егемендігінің алғашқы жылдарында елімізге келген мемлекет басшыларымен егілген Тянь-Шань шыршалары отырғызылған Президент саяжолы бар.