Атадан туған әруақты ерМахамбеттей мұңдыға Енді келер күн қайда Ханға құрған шатырды Сүңгімен түртіп ашарға?!І. Кіріспе бөлім а) Атадан туған әруақты ерІІ. Негізгі бөлім ә) Тайманның ұлы - Исатай б) Алаш азаттығы үшін күрескер в) Батыр - жырауІІІ. Қорытынды бөлім. г) Құсалықпен өтті ғой, Махамбеттің көп күніМахамбет Өтемісұлы (1803 - 1846) Махамбет Өтемісұлы – 1803 жылы Ішкі Бөкей ордасы, қазіргі Батыс Қазақстан облысы Жәнібек ауд. Нарын құмының Жанқұс жерінде туған. – 20.10.1846, Қараой өңірі, қазіргі Атырау облысы Махамбет ауданында жерденген - қазақтың көрнекті ақыны, сонымен бірге 1836-38 ж. Исатай Тайманов бастаған шаруалар кетерілісінің жалынды жыршысы ретінде де мәлім, қозғалысты ұйымдастырушы тарихи қайраткер тұлғалардың бірі. Кіші жүздің Байұлы бірлестігі ішіндегі Беріш руының Жайық бөлімінен шыққан. Атасы Құлмәлі, әкесі Өтеміс те өз заманында айтулы тұлғалар болған. Құлмәлінің тұқымынан билер де, шешендер де шыққан. Халықтың азатығын көксеген күрескер, ел бастаған батыр, өр рухты ақын. Бекетай елді мекенінде (Бөкей ордасы, Орал облысы, Жөнібек ауданы) дүниеге келді. Махамбет ақын жастайынан ақындық өнерге кұмартып өсті. Асқан дарындылығына қалың жұртшылық бас иген. Махамбет тек от ауызды сөз шебері ретінде ғана ел кұрметіне бөленген жоқ, сонымен бірге, өзінің батырлығы, даналығы мен адамгершілігі арқасында да даңққа бөленді. Ол халық арасында болып жататын келеңсіз кұбылыстар мен келелі істерді өлеңдеріне арқау еткен. Есімі қалың жұртшылыққа таныла бастаған асқақ ақынды Жәңгір хан өз еркіне көндіріп, билік басында отырғандарға қарсы өлеңдер шығаруына тыйым салғысы келеді. Алайда көзі ашық, көкірегі ояу ақын оның бұйрығына мойын ұсынбады. Ал Жәңгір хан болса, оған үстемдік жасау мақсатымен Махамбетті қамауға алғызды. 1829-1830 жылдар аралығында Махамбет қала бекшісінің түрмесіңде отырды, бостандыққа шыққан соң Исатай Таймановқа қосылды. Осылайша Махамбет өзі Жәңгір ханның қудалауымен екі жыл түрмеде отырып, 1831 ж. қашып шыққан еді. Одан кейінгі саналы өмірін патша өкіметінің отарлық саясатын жүзеге асырушы хан-сұлтандарға қарсы кекті жырлар толғайды, халықты күреске шақырады. Көтеріліс жеңіліспен аяқтапғаннан кейін Жем, Жайық, Маңғыстау, Хиуа елдерін сағалайды, жасақ жинап, көтерілісті жаңадан жандандыруғә күш салады. Бұл ниеті нәтижесіз болды, Бөкей ордасында қолға түсіп, Орынбор түрмесіне қамалады. Тұтқыннан босағаннан кейінгі өмірін Кіші жүздің батыс бөлігіндегі ел ішінде өткізеді. Бірақ, Жәңгір хан өлген соң аға сұлтан болған Баймағамбет Айшуақовтың жалдамалыларының қолынан қаза тапты.
Біздің ата-бабаларымыз өте ақылды адамдар.Олар мақалдарды туралы өмірді, нешінші біз шығарды қазір пользуемся және нешінші бізге Айталық мақал : кіммен поведешься, ана және үдетілесің . Насаммен істе олай болып жатады.Ерте немесе кеш осындай сатнешь бұзақы және двоишником, жалқаумен,достасасың . Ол сен төмен созу болады және сен ақырын-ақырын домала- боласың. Усердым, прилежнным отличником, достасасың және ұқыпты осындай, дос сен вверх болу боласың созу бол-. Кәрі дос - тәуір жаңа екі.Кәрі дос сені өте жөн сияқты және сен оның біледі,, сендер арқылы многое өттіңдер. Ал жаңа достар опасыздармен, себебі қалу біледі сен қандайды олар расында білмейсің . Ақырғы шығар- болады. Дос - бол- ізде-, ал тап- - күт-. Тап- жақсы досты жеңілтек, ал айырылу жеңілтек. Қарамастан және көбіне ара асай-мұсайдың.Ойлан- "ал неге маған ол, жаңа табамын" .Бірақ сол емес олай - тәуір жаңа екі жайдан-жай кәрі дос. Маған айт-, кім сенің досыңның, қарамастан және мен саған айтамын, кім сен.Сен және сенің досың өте ұқсас, ғой
Енді келер күн қайда
Ханға құрған шатырды
Сүңгімен түртіп ашарға?!І. Кіріспе бөлім
а) Атадан туған әруақты ерІІ. Негізгі бөлім
ә) Тайманның ұлы - Исатай
б) Алаш азаттығы үшін күрескер
в) Батыр - жырауІІІ. Қорытынды бөлім. г) Құсалықпен өтті ғой, Махамбеттің көп күніМахамбет Өтемісұлы (1803 - 1846)
Махамбет Өтемісұлы – 1803 жылы Ішкі Бөкей ордасы, қазіргі Батыс Қазақстан облысы Жәнібек ауд. Нарын құмының Жанқұс жерінде туған. – 20.10.1846, Қараой өңірі, қазіргі Атырау облысы Махамбет ауданында жерденген - қазақтың көрнекті ақыны, сонымен бірге 1836-38 ж. Исатай Тайманов бастаған шаруалар кетерілісінің жалынды жыршысы ретінде де мәлім, қозғалысты ұйымдастырушы тарихи қайраткер тұлғалардың бірі. Кіші жүздің Байұлы бірлестігі ішіндегі Беріш руының Жайық бөлімінен шыққан. Атасы Құлмәлі, әкесі Өтеміс те өз заманында айтулы тұлғалар болған. Құлмәлінің тұқымынан билер де, шешендер де шыққан.
Халықтың азатығын көксеген күрескер, ел бастаған батыр, өр рухты ақын. Бекетай елді мекенінде (Бөкей ордасы, Орал облысы, Жөнібек ауданы) дүниеге келді.
Махамбет ақын жастайынан ақындық өнерге кұмартып өсті. Асқан дарындылығына қалың жұртшылық бас иген. Махамбет тек от ауызды сөз шебері ретінде ғана ел кұрметіне бөленген жоқ, сонымен бірге, өзінің батырлығы, даналығы мен адамгершілігі арқасында да даңққа бөленді. Ол халық арасында болып жататын келеңсіз кұбылыстар мен келелі істерді өлеңдеріне арқау еткен.
Есімі қалың жұртшылыққа таныла бастаған асқақ ақынды Жәңгір хан өз еркіне көндіріп, билік басында отырғандарға қарсы өлеңдер шығаруына тыйым салғысы келеді. Алайда көзі ашық, көкірегі ояу ақын оның бұйрығына мойын ұсынбады. Ал Жәңгір хан болса, оған үстемдік жасау мақсатымен Махамбетті қамауға алғызды. 1829-1830 жылдар аралығында Махамбет қала бекшісінің түрмесіңде отырды, бостандыққа шыққан соң Исатай Таймановқа қосылды.
Осылайша Махамбет өзі Жәңгір ханның қудалауымен екі жыл түрмеде отырып, 1831 ж. қашып шыққан еді. Одан кейінгі саналы өмірін патша өкіметінің отарлық саясатын жүзеге асырушы хан-сұлтандарға қарсы кекті жырлар толғайды, халықты күреске шақырады. Көтеріліс жеңіліспен аяқтапғаннан кейін Жем, Жайық, Маңғыстау, Хиуа елдерін сағалайды, жасақ жинап, көтерілісті жаңадан жандандыруғә күш салады. Бұл ниеті нәтижесіз болды, Бөкей ордасында қолға түсіп, Орынбор түрмесіне қамалады. Тұтқыннан босағаннан кейінгі өмірін Кіші жүздің батыс бөлігіндегі ел ішінде өткізеді. Бірақ, Жәңгір хан өлген соң аға сұлтан болған Баймағамбет Айшуақовтың жалдамалыларының қолынан қаза тапты.
Айталық мақал : кіммен поведешься, ана және үдетілесің .
Насаммен істе олай болып жатады.Ерте немесе кеш осындай сатнешь бұзақы және двоишником, жалқаумен,достасасың . Ол сен төмен созу болады және сен ақырын-ақырын домала- боласың. Усердым, прилежнным отличником, достасасың және ұқыпты осындай, дос сен вверх болу боласың созу бол-.
Кәрі дос - тәуір жаңа екі.Кәрі дос сені өте жөн сияқты және сен оның біледі,, сендер арқылы многое өттіңдер. Ал жаңа достар опасыздармен, себебі қалу біледі сен қандайды олар расында білмейсің . Ақырғы шығар- болады.
Дос - бол- ізде-, ал тап- - күт-. Тап- жақсы досты жеңілтек, ал айырылу жеңілтек. Қарамастан және көбіне ара асай-мұсайдың.Ойлан- "ал неге маған ол, жаңа табамын" .Бірақ сол емес олай - тәуір жаңа екі жайдан-жай кәрі дос.
Маған айт-, кім сенің досыңның, қарамастан және мен саған айтамын, кім сен.Сен және сенің досың өте ұқсас, ғой