вёдра

26.06.2021 04:43 •  Қазақ тiлi

Составьте 10 вопросов к тексту 1-тапсырма. Оқы ,мәтінге 10 сұрақ жаз.
Сақтардың 26 әріптен тұратын жазуы болған. Есік қаласының
маңынан табылған Алтын Бекзаданың жанындағы күміс
тостағанда: «Аға, саған бүл ошақ! Ошағынан безгендер, тізеңді
бүк! Халықта азық-түлік мол болғай!» — деген жазу бар. Алтын
Бекзаданың біздің заманымызға дейінгі VII—V ғасырларда өмір
сүргендігі анықталып отыр. Сақтар көне түркі тілінде сөйлеген.
Күміс тостағандағы жазу мен біздің заманы-мыздағы VIII ғасырда
жазылған Орхон жазулары бірдей.
Сақ, ғүн дәуірлерінен келіп жеткен Тарғытай, Алып-Ер Түңға,
Тұмар патшайым, Ширақ батыр, Зарина, Мөде батыр жайындағы
аңыз-жырлар бар.
Біздің заманымызға дейінгі көне түркі дәуірінің мәдени, әдеби
ескерткіш-терін сөз етуден бұрын, қазақ халқын құрған тайпалық
бірлестіктердің тұрмыс-тіршілігі, әлеуметтік өмірі жайында
білгеніміз жөн.
Орта Азия мен қазіргі Қазақстанның кең-байтақ даласында сақ,
ғұн, үйсін-дер өмір сүрген. Олар алғашқы қауымдық құрылыс
тұсында аңшылық, егіншілік және мал шаруашылығымен
айналысқан. Бұны сақтардың бұғы, арқар, арыстан, самұрық
суреттерін салып және олардың бейнесін алтыннан құйып
жасағандығынан байқаймыз. Заманымыздың Ү ғасырына дейін
оларды «түрік», «түркілер» деп атаған. Олар көне түркі тілінде
сөйлеген.
Түркі қағанаты тұсында түркі тілінің өрісі кеңейіп, ұлан-ғайыр
өлкедегі негізгі тілге айналды. Олардың таңбәлары ру
символдарына ұқсас болып келді. Кене түркі жазуы бертін келе тіл
тарихында «Рунә» жәзуы деп аталып кетті. «Рунь» деген сөз
«құпия», яғни «сыры ашылмаған» деген ұғымды білдіреді.
Міне, осы руна жазуындағы ескерткіштер тілі ҮІ — X
ғасырлардағы оғыз, ұйғыр, қырғыз, қимақ, қыпшақ т.б. түркі
тайпалардың бәріне бірдей ортақ жәзбаша әдеби
Сақ, ғұн дәуірінен келіп жеткен Алып — Ер Тұңға, Тұмар
патшайым; Ширақ батыр, Мөде батыр жайында аңыз-әңгімелер
бар.