тапсырма. 21 бет ( 8 класс ) шығармадағы салт дәстүрге байланысты рухани құндылықтарға мән бере отырып, олардың өміршеңдігіне баға беріңдер. Өз ойларынды қорытып, ортаға салыңдар.
Жіңішке сымға тартқан әні қандай. ған тәні қандай. ақыл, ой, мінез, көрік түгел келіп, толықсып толып тұрған сәні қандай. еріткен іші-бауырыңды көзі қандай, тамған майда бұлбұл сөзі қандай. жұп-жұмсақ, бып-биязы ішке кіріп, жайтаңдап жан күйдірген көзі қандай! күлгенде көзіңді алып кірсіз тісі, қайнамас оны көріп кімнің іші? алмас қылыш жүзіндей аударылған, сүйгізіп көлеңкесі әрбір ісі. нұрлы жүз жан-жағына сәуле шашып, бойының мінсіздігі онан асып. өзгеден сып-сыпайы һәм сүйкімді, ең арты жүрсе-дағы аяқ басып. толған ай шілдедегі жалт-жұлт еткен, мүбәда көрген кісі қиыр шеттен. көлеңкесі күйдіріп күні-түні, есінен екі-үш айда әрең кеткен. талайы ң болған ғашық, уай шіркін! болсайшы деп бізге нәсіп. егерде қамарменен тіл қағысса, құдай ұрып жым болар қара басып. омар да қоя берді бетін қақпай, жүрсе де сонысынан жұртқа жақпай. әркімдер құдалықты ойланса да, қамар қыз қайдан көнсін теңін таппай. қамар осындай сәулетпен бұлғақтап болып тұрған кезінде құдай берген дәулеттің арқасында абырой, атақ бірдей келіп толықсып тұрған кезінде: сұлу қамар, ақын қамар, жаным қамар, қамаржан, сені ойласам, ішім жанар. үлбіреген аузыңнан бір сүйгізсең, ішкендей кәусар суын мейірім қ дегендей өлеңдер сол маңайдағы ң аузынан екі елі тастамайтын тәсбиғы еді. және бір нәрсені көңілдері ұнатып, мақтағысы келсе: "уай, шіркін! мынау қамардай екен! " десуші еді. кей уақыт қамардың көзіне жазатайым көздері түсіп кеткендері де әлдеқандай көтеріліп, қуанып қалушы еді. қамар біреуінен әншейін бір істің жөнін сұраса да: "қамар маған сүйдеді, бүйдеді" деп, неше күндей әркімге бір әйгілетіп, даурығуға со да жетуші еді. қамар осылай әркімнің көзіне күйік болған қалпымен күннен-күнге құлпырып, он бес жасына жетті. бұл кездері баяғы теңмін деп құмартып, құлқынын құртып жүретін замандастарынан жоғары секілді телміріп жазған өлеңдер, хаттар судай ағылып келсе де, кейбіреулерін жауапсыз жыртып, кейбіреулерін өзінің шешендігімен жебедей жерге енгізіп, енді қайтып бас көтеруге жаратпай тастай беруші еді. сол кезде аса жақын болмаса да, омарларға үш-төрт атадан барып қосылатын сарбас деген ауылда жәуке деген кісінің оқу соңында жүрген жиырма бір жаста ахмет есімді бір жақсы зерек бар еді. жәуке өзі нашар кісі болса да, бар тапқан-таянғанын жалғыз ахметтің оқуына салып, жасынан олай сүйреп, былай сүйреп жүріп, әйтеуір молда атына іліктіріп еді. бертін келген кездерде жәукенің ол бейнеті босқа кетпей, ахметтің арқасында аузы асқа, ауы атқа тиіп, есіктегі басы төрге жетті. аса байып кете қоймаса да, өзіне-өзі тоқ, жақсы ғана дөңгелек ауқат та бітті. бұл сарбас ауылы осы омекеңдермен ыңғайлас, жазғы, қысқы қоныстары бір, аралас-құралас еді. ахметпен омардың үлкен - қасен құрдас һәм жасынан бірге өсіп, бірге оқып, біте қайнаған сырлас еді. бірінсіз бірі тыншып тұрмас еді. мұсылманша оқуды екеуі сабақтас болып оқып рушді сыныфтарын* бітіріп, онан соң ауылнай школда оқып тәмамдаған соң қасенді әкесі гимназияға енгізіп, ахмет қолының қысқалығынан онан артық ұзай алмай қалғандығына бірсыпыра жыл болып еді. ахмет онан соң да тағы талпынып оқып, иғдади сыныфтарын** бітірді. бертін уақыттарда үлгілі жерлерді аралап, тәртіп, дүние танығысы келсе де, қартайған әкесін қимай, өзі жалғыз болған соң қайтерін білмей қарайлап жүрген жайы бар еді.
19 ғасырдың екінші жартысында пайда болған қазақ баспасөзінің көш басында жалынды сөз-публицистика жанры тұрғаны рас. өз бастауын аса бай халық ауыз әдебиетінен алған қазақ көсемсөзі шоқан, ыбырай, абай шығармаларынан көрініс тапты. журналистика ғылымын көп зерттеген ғалым т. ыдырысов мынадай анықтама берген: "публицистика – жазушы мен журналистің пікірі, күнделікті өмірге, әрқилы қоғамдық құбылысқа пікір айтуы, кемел талантпен үн қосуы, көркемдік шабытпен терең ой тастап, жұртшылықты белгілі бір оқиғаға, құбылысқа ерте, еліктіре білуі. екінші сөзбен айтқанда, публицистика дегеніміз – саяси- көркем проза, қаламгердің қоғамдық - әлеуметтік мәселелерді толғауы". осы реттен алғанда, публицистика қашан да қоғамдық өмірдің алғы шебінен табылатыны ақиқат. "публицистика – кең мағыналы, аумақты ұғым. оны тар шеңберде тұжырымдауға болмайды. оған белгілі бір маңызды оқиғаларға арналған саяси, насихаттық, проблемалық мақалаларды да, деректі естеліктерді де, мен мәдениеттің өзекті мәселелерін қозғайтын жинақы корреспонденцияларды да, репортаждар мен сұхбаттарды да, арнаулы ашық хаттарды да жатқызуға болады. асқақ шабытпен, әсерлі жазылған газет мақаласы, сөз жоқ, көркем шығармалар жазуға итермелейді. публицтистика әрбір сөзді, әрбір пікірді елеп, сұрыптап жазатын тарих емес, ол өмірдің өзі деуге болады. алайда публицист дәуір тынысын дәл танып, күнделікті жағдайға белсенді араласатын саяси- әлеуметтік құбылысты бұқараға таптық тұрғыдан пәрменді жеткізетін жұртшылықтың талап тілегіне дер кезінде үн қосатын қоғам қайраткері. ол – жан- жақты білімді дүниедегі өзгерістерге батыл, сергек қарайтын адмзат тағдырына ойлана көз жіберіп, принципті қорытындылар жасайтын, өзінің көтерген мәселесіне байланысты қоғамдық пікір туғыза алатын жалынды қаламгер. публицистің шығармаларында "ақиқат заңдылық" басым тұрады. алайда, ескіні еске алмай, жаңаның жарқын келбетін тану қиын. олай дейтінім әрбір халықтың тарихи көшінің ұлан- ғайыр, ұзақ сапарында ұмытылмас ұлы кезеңі, биік белесі болады. қазақ халқы өз тарихында талай кемеңгерлерді туғызды. киіз туырлықты қазақтың өзіне сай, өз ортасын жарып шыққан даналары мен ақылгөйлері толып жатыр. найза ұстаған қаһарман батырлары, сөз асылын терген ақындары болды. олар халқымыздың зор мақтанышы екендігіне сөз жоқ. асыл сөздің маржанын терген, құнарлы ойдан туған құнды сөз арқылы өз толғанысын халқына жеткізе білетін де жазушы. әрбір жазушының өз шығармасындағы сөз қолданысы халқтың көңіліне бейне шамшырақтай орнағаны абзал. яғни сөз өмірдің салихалы түйіні. олай болса, сөз өнерінің бейнелілік, суреттілік қасиетінен туындайтын ң эстетикалық ой сезімін қалыптастыруға үлкен әсер ететін ең басты сипаттың бірі.
