тапсырма. Берілген сұрақтармен мұқият танысыңыз. Мәтінді мұқият оқып,
сұрақтарға бір сөзбен жауап жазыңыз. Мәтіндегі нақты ақпаратқа байланысты
мәтінге ат қойыңыз.
Парсы патшасы Кир түркі көшпенділер еліне елші жіберіп, Тұмар
ханшайымның өзіне тұрмысқа шығуын сұрайды. Бұл Кирдің массагеттермен
соғысу үшін тапқан амалы болатын. Тұмар Кир патшаның ұсынысын
қабылдамайды. Кир жауынгерлерімен Аракс өзеніне жетіп, көпір салуды әмір
етеді. Тұмар олардың дариядан өту үшін көпір салғалы жатқанын естіп, Кирге
елші жібереді. Екі жақтың келісімімен өзеннің массагеттер жағынан соғыс
алаңы дайындалады. Кир Лидияның бұрынғы патшасы Крездің үйреткен
айласымен массагеттерді жеңіп, Тұмардың ұлы Спаргапты тұтқынға алады.
Тұмар ханшайым Кирге ұлын ерлікпен емес, қулықпен қолға түсіргенін
айтып, босатуды өтінеді. Тұтқынға түскеніне намыстанған Спаргап өзін-өзі
өлтіреді. Парсы патшасы Кир Тұмарға жеңгенше шайқасатынын хабарлайды,
Екі жақтың арасында қырғын соғыс басталып, далалық ұрыс тәсілін
тиімді пайдаланған массагеттер парсылардың әскерін түгел жояды. Қанқұмар
Кир де соғыс алаңында қаза табады.
Аңыз бойынша, Тұмар ханшайым шайқас аяқталған соң, сарбаздарына
Кир патшаның денесін таптырып алып, басын кестіріп, қан толтырылған
ыдысқа салып тұрып:
Әйтеуір тірі қалдым, сені жеңіп шықтым демесем, жалғыз ұлымды
арамдықпен қолға түсіріп, сен менің түбіме жеттің, жауыз! Енді берген
сертімді орындап, басынды қанға батырып, сусынынды қандырғаннан басқа
амалым жоқ, - деген екен.
- Привет Данияр! Как школа? Какие оценки получаешь?
-Вроде все хорошо, я получаю пятерки и четверки!
-Какой ты у меня молодец! Какие планы на сегодня?
-Мама попросила меня посадить новые кусты.
-Можно я тебе просто я очень люблю ухаживать за природой!
-Конечно, дядя Амир! Я буду только рад вашей
- Тогда давай поскорее начнем!
-Да, надо поторопиться.
-Ты будешь носить воду, а я буду копать ямы для кустов. А то это сложная работа.
-Хорошо вам!
-Не за что.
(через один час)
-Вух, это было сложно, согласен Данияр? Ты оказывается у нас очень трудолюбивый!
-Да вам большое, не предстваляю как бы я справился один! Вы очень добр и ответственен! И всегда готовы проявить свою дружелюбность и силу .
-Всегда рад и тебе кстати!
Вот на казахском:
- Сәлем Данияр! Мектеп қалай өтті? Сен қандай белгілер аласың?
- Бәрі жақсы, мен бесеу мен төртеу аламын!
- Сен қандай жақсы адамсың! Бүгінге қандай жоспарлар?
-Мама жаңа бұталар отырғызуымды өтінді.
-Мен саған көмектесе аламын ба, мен тек табиғатты аялағанды жақсы көремін!
-Әрине, Әмір ағай! Мен сіздің көмегіңізге қуаныштымын!
- Онда тез бастайық!
-Ия, біз асығуымыз керек.
-Сен су тасисың, мен бұталар үшін шұңқыр қазамын. Бұл қиын жұмыс.
-Жақсы рахмет!
-Оқасы жоқ.
(бір сағаттан кейін)
- Вуух, қиын болды, Данияр келіседі ме? Сен өте еңбекқорсың!
-Ия, көп рахмет, мен мұны жалғыз қалай жасар едім деп елестете алмаймын! Сіз өте мейірімді және жауаптысыз! Және сіз әрқашан достық пен күш көрсетуге дайынсыз.
-Мен әрқашан көмектескеніме қуаныштымын және сізге рахмет!
Там уже сразу идет с деректі и дерексіз зат есімдер, типо например деректі это слово ана, а дерексіз это слово қуаныш.
Қыс – күзден кейін келетін, жылдың ең суық мезгілі. Күнтізбе жүйесі бойынша Желтоқсан, Қаңтар, Ақпан қыс айлары болып саналады. Қыста түн ұзақ, күн қысқа болып, Үркер жұлдызы көкке өрмелеп жоғары көтерілген сайын суыта түседі. Қыс мерзімін халқымыз өзінше бағалап, өз тұрғысынан сипаттап келеді. Осы тұста қыстың бейнесін тірі жанға балаған Ұлы Абайдың мына өлең шумақтары еріксіз тіл ұшына оралады:
Ақ киімді, денелі, ақ сақалды, Соқыр, мылқау, танымас тірі жанды. Үсті-басы ақ қырау, түсі суық, Басқан жері сықырлап, келіп қалды. Дем алысы – үскірік, аяз бен қар, Кәрі құдаң – қыс келіп, әлек салды.
Бұл мезгілде болатын табиғи құбылыстардың бірін қалдырмай аса көркемдікпен суреттеген Жүсіпбек Аймауытовтың және Ілияс Жансүгіровтің төмендегі өлең жолдары қыстың қатал мінезін көз алдымызда жандандырып тұрғандай:
Жалп-жалп, жалп-жалп жауды қар. Тон киіндік, тоңды мал. Бұрқ-бұрқ, бұрқ-бұрқ боран бар, Боран жоқта тұман бар. Қызыл шұнақ қызыл бар. Суда айна тас мүсін бар, Қылаулатқан қырау бар.