-тапсырма. Мәтінді тыңда. Оқы. айналды. Электр энергиясын өндіру үшін күніне мыңдаған тонна на
мен мұнай жағылады. Мұндай отынның табиғатқа зияны өте көп г.
далы қазбалар азайып, ауа мен су ластанып, орман кесіліп жатыр.
Қазір бүкіл әлем энергия өндірудің жаңа әдісі мен үнемдеу ног:
іздестіріп жатыр. 2017 жылы Астана қаласында «Болашақ энерги
Сы» деген тақырыппен «ЭКСПО-2017» көрмесі өтті. Көрмеде энер
өндірудің тиімді, арзан, табиғатқа зияны аз болатын жаңа технолог
ХХІ ғасырды электр құрылғыларынсыз (компьютер, теледидар -
лефон, тұрмыстық техника және т.б.) елестете алмаймыз. Сонды.
тұрғындардың өмір сүруі үшін керекті қуат көзінің бірі — электр за
гиясы. Жыл сайын оған деген сұраным артып келеді. Тұтынушыла,
электр энергиясымен толық қамтамасыз ету әлемдегі басты мәсеру:
Мәтін бойынша сұрақтар әзірлеу.
1. Тоғызқұмалақ қандай ойын? (ақыл - ой ойыны)
2. Ойынды қанша адам ойнайды? (2)
3. Әрбір ойыншыда қанша құмалақтан болады? (81)
4. Аңыз юойынша бұл ойынды кім ойлап тапқан? (қойшылар)
5. Ойын ережесі қандай? (Тоғызқұмалақ ойыны арнайы тақтада екі адам арасында ойналады. Ойын тақтасы – 2 қазан, 18 отау, 162 құмалақтан тұрады. Ойын басында әр ойыншыға бір қазан, тоғыз отауға тоғыз-тоғыздан салынған сексен бір құмалақ тиесілі.
Алғашқы жүріс жасаған ойыншыны – бастаушы, қарымта жүріс жасаған ойыншыны – қостаушы деп атайды. Кейде бастаушы үшін – ақ жағы, қостаушы үшін қара жағы деген тіркестерді де қолданамыз. Жүріс жасау үшін өз жағыңыздағы отаулардың бірінен біреуін орнына қалдырып, қалған құмалақтарды қолға алып, солдан оңға қарай бір-бірлеп таратамыз.
Тарату сәтінде құмалақтар өз отауларымыздан асып кететін болса, қарсыластың отауына таратамыз. Егер соңғы құмалақ қарсыластың тақ санды құмалағы бар отауына түсіп, ондағы құмалақтарды жұп қылса (2, 4, 6, 10, 12), сол отаудағы құмалақтар ұтып алынып, өз қазанымызға салынады. Егер соңғы құмалақ қарсыластың жұп санды құмалағы бар отауына түсіп (3 құмалақтан басқа), тақ қылса немесе өз отауымызға түссе, құмалақ ұтып алынбайды.)
6. Ойын соңында кім жеңіске жетеді? (Құмалақ саны көп ойыншы жеңіске жетеді)
7. Тоғызқұмалақтың қандай түрлері бар? (Қоздату, бестемше)
Қыс туралы тақпақтар.
Қыс күні
Жапалақтап ала қар
Жауды күнде қайталап,
Қырға шықты балалар,
Шаңғыларын арқалап.
Жұлдыз болып ағамыз
Ақ мамықтың үстімен.
Біз спортшы боламыз,
Үлгі аламыз күштіден.
Қуаныштың бүгінгі
Басылмайды ыстығы.
Жылдамырақ жүруді
Үйретеді қыскүні!
* * *
Жапалақтап ала қар
Жауды күнде қайталап,
Қырға шықты балалар,
Шаңғыларын арқалап.
Жұлдыз болып ағамыз
Ақ мамықтың үстімен.
Біз спортшы боламыз,
Үлгі аламыз күштіден.
Қуаныштың бүгінгі
Басылмайды ыстығы.
Жылдамырақ жүруді
Үйретеді қыскүні!
* * *
Аққала – ақ бала
Аққала мен ақ бала,
Сырғанайды сырғанақта.
Жаздым тақпақ бәріне,
Ақ қыс сұлу ақ өлең.
Ақ бала жасады аққала.
Ақ қар жатыр далада.
Көңілді қыс!
Балалар шықты далаға,
Ойнап, күліп жүр енді.
Шаналармен озады,
Аққаланы соғады.
* * *
Ауыл маңы қар аппақ,
Қызықтар көп не түрлі.
Ақ дәптерді парақтап,
Қыс отырған секілді.
Далада қар борайды,
Ақ мамыққа орайды
Мұз болады, қатады
Жып жылтыр боп жатады.
Аралайды бақшаны,
Үзілмейді жақсы әні.
Гүлденеді бақшалар,
Жауса жаусын ақша қар.
Жауды,міне қар аппақ,
Айналаның бәрі аппақ.
Жасырыпты жолдарды,
Тегістепті оларды.
Үстін жауып көлдердің,
Бетін бүркіп белдердің.
Жастық етіп тауды асқақ,
Жантайыпты жамбастап.
Уақыт мол бөлеміз,
Қыс қызығын көреміз.
Сары аязға шыңдалып,
Шымыр болар денеміз.
Жылда осылай келеді,
Көп қуаныш береді.
Шашу етіп біздерге,
Ақ күмісін төгеді.