-тапсырма по характеру зверья составьте словосочетание ( ) 1.түлкі А зұлым 2.қоян Ә айбатты 3.арыстан Б қу 4.қасқыр В ұйқышыл 5.аю Г мейірімді 6. тиін Д зұлым
Қазақ тілінде қосымша жалғау, жұрнақ болып екіге бөлінеді. Сөз мағынасын өзгертетін қосымшаны жұрнақ дейміз: жұмыс – жұмысшы, ойын – ойыншық, оқу - шы, бала - лы, орын - дық, сыр - мақ т.б.
Ал сөз бен сөзді байланыстыратын қосымшаны жалғау дейміз: жұмыс – жұмыста, ойын – ойынға, дәптер – дәптерді, көше – көшеде.
Қазақ тілінде жалғаудың 4 түрі бар:
1. Септік жалғау;
2. Көптік жалғау;
3. Тәуелдiк жалғау;
4. Жіктік жалғау.
Қазақ тіліндегі жұрнақ мағынасы мен қызметіне қарай екіге бөлінеді:
1. сөз тудыратын жұрнақтар өзі жалғанған сөзінен жаңа сөз тудырады. Мысалы, “жылқы - шы”, “біл - ім”, “жасы - қ”, “таға - ла”;
2. сөз түрлендіретін жұрнақтар өзі жалғанған сөзіне үстеме мағына қосып, сөздің тұлғасын өзгертеді. Мысалы, “көк-шіл”, “көк(г) - ірек”, “сары - лау”, “сары - рақ”, “жаз - ып”, “жаз - ғалы”. Жұрнақтар сөзге белгілі бір жүйеде рет - ретімен жалғанады.
Түбірге тете сөз тудыратын жұрнақтар, одан кейін сөз түрлендіретін жұрнақтар, бұлардан соң жалғаулар орналасады. Жұрнақтар түбірге де, туынды сөзге де жалғанады (“бас - шы”, “басшы - лық”, “ұйы - м”, “ұйым – дас – тыр – у – шы”).
Достық (жұрнақ) Адамдардың достығы әдетте жыл өткен сайын беки түседі.
-Сәлем, Әнел, сен анау бұзақылардың не жасағанын көрдің бе? -Иә, олар ағаштың бұтақтарын сындырып, көлдегі үйректерге лақтырды. -Сондай болудан сақтанайық! Себебі табиғат бізге бәрін береді, ал біз жауабына тек қоқыс, жаман ауаны сыйға береміз. Бұнымыз жарамас. Себебі табиғат бізден уақыт өте келе кек алады. Сондықтан біз оны аялауымыз қажет. -Мен сенімен келісемін!Қалай алып қарасақ та, Адам- Табиғаттың бір бөлігі ғана. Табиғатт та шаттана алады, мұңаяды, ән салады. Бірақ оны байқайтын, көретін көздер мен тыңдайтын құлақтар керек.Табиғаттың сұлулығы- барша а ң да сұлулығы. Өзіміздің келбетімізге айнаға қарап үңіле бергенше, бірер сәт айналаға зер салып, табиғаттың ғажайып көріністеріне көңіл бөлейік!
Қосымшаның түрлері.
Қазақ тілінде қосымша жалғау, жұрнақ болып екіге бөлінеді. Сөз мағынасын өзгертетін қосымшаны жұрнақ дейміз: жұмыс – жұмысшы, ойын – ойыншық, оқу - шы, бала - лы, орын - дық, сыр - мақ т.б.
Ал сөз бен сөзді байланыстыратын қосымшаны жалғау дейміз: жұмыс – жұмыста, ойын – ойынға, дәптер – дәптерді, көше – көшеде.
Қазақ тілінде жалғаудың 4 түрі бар:
1. Септік жалғау;
2. Көптік жалғау;
3. Тәуелдiк жалғау;
4. Жіктік жалғау.
Қазақ тіліндегі жұрнақ мағынасы мен қызметіне қарай екіге бөлінеді:
1. сөз тудыратын жұрнақтар өзі жалғанған сөзінен жаңа сөз тудырады. Мысалы, “жылқы - шы”, “біл - ім”, “жасы - қ”, “таға - ла”;
2. сөз түрлендіретін жұрнақтар өзі жалғанған сөзіне үстеме мағына қосып, сөздің тұлғасын өзгертеді. Мысалы, “көк-шіл”, “көк(г) - ірек”, “сары - лау”, “сары - рақ”, “жаз - ып”, “жаз - ғалы”. Жұрнақтар сөзге белгілі бір жүйеде рет - ретімен жалғанады.
Түбірге тете сөз тудыратын жұрнақтар, одан кейін сөз түрлендіретін жұрнақтар, бұлардан соң жалғаулар орналасады. Жұрнақтар түбірге де, туынды сөзге де жалғанады (“бас - шы”, “басшы - лық”, “ұйы - м”, “ұйым – дас – тыр – у – шы”).
Достық (жұрнақ) Адамдардың достығы әдетте жыл өткен сайын беки түседі.
Досым (жалғау) Менің досымның есімі - Арнұр.
-Иә, олар ағаштың бұтақтарын сындырып, көлдегі үйректерге лақтырды.
-Сондай болудан сақтанайық! Себебі табиғат бізге бәрін береді, ал біз жауабына тек қоқыс, жаман ауаны сыйға береміз. Бұнымыз жарамас. Себебі табиғат бізден уақыт өте келе кек алады. Сондықтан біз оны аялауымыз қажет.
-Мен сенімен келісемін!Қалай алып қарасақ та, Адам- Табиғаттың бір бөлігі ғана. Табиғатт та шаттана алады, мұңаяды, ән салады. Бірақ оны байқайтын, көретін көздер мен тыңдайтын құлақтар керек.Табиғаттың сұлулығы- барша а ң да сұлулығы. Өзіміздің келбетімізге айнаға қарап үңіле бергенше, бірер сәт айналаға зер салып, табиғаттың ғажайып көріністеріне көңіл бөлейік!