Тест

1. «Тортай мінер ақ боз ат» әңгімесінің тақырыбын белгілеңіз.

А) достық

B) Ұлы Отан соғысы

C) адам рухының ұлылығы

D) табиғат

2. Тортайдың ертегісінің қалай басталатынын табыңыз.

А) Баяғыда бір бай болыпты.

B) Баяғыда бір шал мен кемпір өмір сүріпті.

C) Баяғыда бір жетім бала болыпты.

D) Баяғыда бір хан ғұмыр кешіпті.

3. Тортайдың кім болуды армандайтынын табыңыз.

А) ферма меңгерушісі

B) ұстаз

C) жазушы

D) колхоз бастығы

4. Әңгімеде кейіпкерлердің тас шоқының басына шығып,
армандайтын сәтіндегі жыл мезгілін көрсетіңіз.

А) жаз

B) қыс

C) күз

D) көктем

5. Тортайдың пір тұтатын, сырласатын, жанына жақын
дүниесін белгілеңіз.

А) кітап

B) ойын

C) асық

D) теледидар

6. Тортайдың Ораштан неше жас үлкендігі бар екенін табыңыз.

А) бес-алты жас

B) он жас

C) жеті жас

D) екі-үш жас

7. Тортайдың бала күнінде паналайтын жерін белгілеңіз.

А) тау басындағы тас күрке

B) өзен жағасындағы лашық

C) ақ боз үй

D) көп қабатты үй

8. Ораштың әкесінің атқаратын қызметін көрсетіңіз.

А) мектеп директоры

B) ферма меңгерушісі

C) малшы

D) ұстаз

9. Тортайдың нені армандағанын көрсетіңіз.

А) ақ боз атқа мінуді

B) кемемен жүзуді

C) ұшаққа мінуді

D) көк өгізге мінуді

Среди многочисленных при для приготовления пищи нередко встречаются очень интересные с точки зрения не только кулинарии, но и физики. Одно из таких устройств – молоковарка –специальная кастрюля для кипячения молока. Она состоит из двух кастрюль, вложенных одна в другую. Между стенками через специальное отверстие заливают воду, а во внутреннюю кастрюлю – молоко (см. рисунки).

      

При нагревании в такой кастрюле молоко пастеризуется, но не закипает и не «убегает», даже если вода между стенками кастрюль бурно кипит. Возникает вопрос: почему? Ведь молоко примерно на 90% состоит из воды и кипит практически при той же температуре, что и вода. Объяснение этого явления связано с решением старинной задачи «Будет ли кипеть вода в кастрюле, которая плавает в другой кастрюле с кипящей водой?».

Эту задачу и её решение можно встретить, например, в книге «1001 задача по физике». Вот какое решение там приводится. «Очевидно, вода в плавающей кастрюле нагревается до температуры кипения. Однако это ещё не означает, что она закипит: ведь для того, чтобы жидкость, достигшая температуры кипения, и в самом деле закипела, необходим дальнейший подвод теплоты к этой жидкости. Вода в большой кастрюле получает необходимое количество теплоты от нагревателя; вода же в плавающей кастрюле может получить теплоту лишь от воды в большой кастрюле. Однако при достижении температуры кипения теплообмен между жидкостями прекращается, поскольку их температуры становятся одинаковыми. Поэтому вода в плавающей кастрюле кипеть не будет».

Қазақ халқының Жамбыл, Нұрпейіс, Кенен Әзірбаев т.б. ақындары көптеген мұра қалдырған. Олар жыршылық өнерді де меңгеріп, кейде ұзақ дастан-жырларды жатқа айтқан. Мұндай ақындар тек қазақ халқында ғана емес, туысқан қырғыз, қарақалпақ халықтарында да кездеседі. Ақын деп жазба әдебиетінің өкілін де атайды. Бірақ мұндағы ақынның тұлғасы мүлде басқа. Жазба әдебиет өкілдерін алсақ, бұлардың өмір шындығын бейнелеу әдісі, көркемдік ой жүйесі, қолданатын жанрлары, стиль, тіл өзгешелігі қай жағынан да жаңа, соны қасиет-сипаттар мол. Қазақ әдебиетінде жазба әдебиетінің дәстүрін жан-жақты қалыптастырып дамытуға Абайдан бастап, С.Торайғыров, А.Байтұрсынұлы, М.Дулатұлы, М.Жұмабаев, С.Сейфуллин, І.Жансүгіров сияқты көптеген ақындар өз үлесін қосқан.