1. Мұражайдан аулақ. Бұл кеңесім құлаққа түрпідей естілсе де, алдымен бір нәрсені ойланып көрелікші: басқа қалаға барғанда, саған оның өткен күнінен гөрі бүгінгісі қызық болмай ма? Мұражайға баруды адамдар талқыға түспейтін міндеттей көреді. Бала жастан балалары мәдениетке бір табан жақын болсын деп, ата-аналары қандарына сіңісті қылып тастаған. Әрине, мұражай барған дұрыс, бірақ, алдымен өзіңнің не көргін келетінінді біліп барғанын абзал. Әйтпесе, мұражайдан ұзай бере өмірде бір-екі маңызды нәрсе көргеніңді, сөйт тұра, олардың не екенін білмейтіндігін аңғарылып, бір түрлі сезім ұяламақ.
2. Барларға бар. Қаланың нағыз тіршілігі сонда. Мен бұл жерде дискотеканы емес, сыра ішіп, құдай туралы, ғалам туралы, дүние хақында еркін талқы жасап, кіммен болсын, ашық, еркін әңгімелесе беретін жергілікті тұрғындарды меңзеп отырмын. Жай ғана бір газет сатып ал да, біреуінің қасына барып отыр, болып жатқан оқиғаларға назар сал. Егер бірі келіп, өздігінен әңгіме бастап жатса, ол әңгіменің саған қызықсыз болғанына қарамастан, әңгімеге қосылып кет. ...Жолда жатқан сұлулық ешқашан ашық есіктен көрінбек емес.
3. Ашық бол. Жақсы гид - жергілікті жұрттың өзі. Олар бәрін біледі, қаласымен мақтанады, бірақ, агенттікте жұмыс жасамайды. Жай ғана көшеге шық та, бір адамды таңда. Мәселен, мынадай сұрақ қойып көр: қалай жол тапсам болады? Ал егер біріншісімен жол болмай жатса, онда екінші бірі міндетті түрде келісе кетпек. Міне сонда, мен айтқандай, күні бойына жақсы ерісті (сопровождение) табатын боласың.
4. Жалғыз саяхатта немесе егер жолдасың болып жатса, серігіңмен шық. Тек, осылай ғана шынымен өз еліңді тастап кете аласың. Ал егер сен топпен бірге қыдырыстап жүрсең, саяхаттың бар мәні онда көз алдыңда жоғалмақ. Гидтпен ере жүріп, өз тіліңде сөйлеп, келіп жеткен жердің қызығын емес, шыға берістегі өсек болады аңдығаныңыз.
5. Салыстыра көрме. Ешнәрсені салыстырушы болма: бағасын, тазалығын, өмір сапасын, транспортын. Ешнәрсесін! Өзіңнің жақсы өмір сүретіндігіңді дәлелдеу үшін саяхаттап жүрген жоқсың. Өзгелердің тұрмыс-тіршілігімен жақынырақ таныс және олардан нені үйренуге болады екен, соны тап.
6. Бәрінің өзіңді түсінетінін біл. Егер сен сол елдің тілінде сөйлей алмасаң да, қорықпа: мен өз басым көптеген елдерде болып, әр жолы сөзбен түсіндіре алмай жатқан тұстарда да көмек табатынмын. Маңызды кеңестер мен, тіпті, жақсы достарды тауып қалатынмын.
Біреулердің бір қорқынышы, саяхатқа егер жалғыз болып барса, адасып кетем бе деп қорқады. Қонақүй визиткасы қалтаңызды жүрсін немесе қысылтаяң шақ туа қалса, такси қызметін пайдаланып көрерсің.
7. Шектен тыс көп зат сатып алма. Қаржыны өзіңмен бірге алып жүруге тура келмейтін, қалтада жүретін заттарға жұмса: театрға билеттер, экскурсия. Қазіргі уақытта барлық нәрсені интернеттен-ақ сатып ала қоюға мүмкіндік бар.
8. Бір айда әлемді аралап шығуға тырыспа. Бір аптада бес қаланы араламай-ақ, одан гөрі, бір қалада төрт-бес күнге жата тұр.
Қаланы қырсық келіншекпен салыстыруға келетіндей. Барлық тұсын көру үшін және өзіңді ынтық етуі үшін біраз уақыт қажет.
9. Саяхат - бұл қызық оқиға. Генри Миллер айтып кеткендей: «Римге барып, Сикстин капелласына бас сұғуға міндетті болып көрінгенше, оның орнына, ешкім естіп-білмей келе жатқан ертеректегі бейтаныс шіркеуді ашқан дұрыс».
Өміріңді өзгертуі мүмкін көшелердің бәрін кезіп шық. Еркіндікті толық сезін де, өзің іздеген және бұрын-соңды ешқашан кезіктіріп көрмеген нәрсені тап.
“Ана” – әрбір адамның жарық дүниедегі ең жақыны, жАнашыры, қадірлісі, қамқоршысы ақ сүтін беріп аялаған жанын да аямаған ардақтысы. Ана – жүрек, жүректі құдіретте. Ана – тірек, тіректі құрметте, Ана – шыңың, шыңыңа сағынып жет. Ана – күнің, күніңе табынып өт. –деп жырлағым келеді. Кез келген адамның әдептілігі мен жан дүниенің сұлулығы, ең алдымен балаға ақ сүтін беріп, әлпештеп өсірген Ана жүрегінің жылуынан басталады. Бала бойындағы ең жақсы қасиеттер бізге алдымен Анадан тарайды. Ананың нәзік үні, жұмсақ аялы алақаны, жан жылуымен аялауы бізді әлдилеп жұбатады. Баласы үшін Анасы бармайтын құрбандық бар ма? Ана болу – бүкіл өміріне кететін ұлы рухани күш пен ерен еңбек. Өз баласын бағып қағуда, ол Ана өзін-өзі ұмытып барлық күш жігерін сарқа жұмсайды, бұдан оның жаны байи, нәрлене түседі. Ал баланың Анаға деген махаббаты жеткіліксіз. Оны барынша құрметтеп, сыйлау
жөндеп
ата-Анасын
өз
арасында,
балалар
Кейбір
парызы.
баланың
әрбір
сыйламайтын, еңбегінің қадірін білмейтін, айтқан тілін алмайтын балалар да кездесіп қалады. Мұндай бала өсе келе ата-Ананың борышын өтемек түгілі, екі жүзді сұрхия адам болып шықпасына кім кепіл. Ылайым балалардың тәрбиесі адам қызығарлықтай болып өсе берсін дегім келеді. Ұрпаққа бақыт сыйлаған Тілейтұғын сырттай жүріп бақ саған, Тіршіліктің тынысы мен ажары деп өз ойымды білдіргім келеді. Ана туралы шығарма - Ана туралы шығармалар
Ана! Жалғыз ғана сөз. Әйткенімен жарық жал-ғанда кез келген а осы сөзден артық, осы сөзден ыстық сөз жоқ шығар. Осы орайда орыстың ұлы жазушысы М.Горькийдің «…Дүниеде не жақсылық болса, соның бәрі Ананың ақ сүті мен күннің нұрынан жаралған» деген сөзіне еріксіз иланасың. Тіпті, көк аспан да Ана жәйлі терең ойға батып, үнсіз мөлдіреп тұрғандай сезіледі. Сол секілді біздің балапан жүрек жас оқырмандарымыз да қолына қауырсын қалам алып, Ана жайлы тебіренеді. Редакциямызға күн санап осы тақырыпты арқау еткен
Біз оған қуАнамыз. Дегенмен, сол өлеңдерді
өлеңдер циклі ағылып жатады.
журнал бетіне жария етуге келгенде шарасыздық танытып, қиналып
Неге десеңіз, бұл өлеңдерде көп кемістіктер орын алып
қалатынымыз рас.
жатады. Енді солардың кейбіріне тоқтала кетсек дейміз. Алматы облысы, Талғар ауданында тұратын оқырманымыз Б.Чотбаев бізге жолдаған өлеңінінде: -Ойланамын Анама қараймын да, Мұңға батам, ақ шашын санаймын да,- деп бастапты. Анасына қарағаны жақсы, ал шашын сАнаймын дегенін қалай түсінуге болады… Алматылық А.Мауытханның да осындай өз орнын таппаған сөзі жиі кездеседі. - Алақаны әжемнің ақ бесігі, Жүрегімде тербетті есіл үні,- деп ары қарай жалғаса береді.Алақан мен ақ бесік деген дербес ұғымдар. Әрқайсысының өз орны, өзінше атқарар қызметі бар. Сөздердің мәніне түсінбей, осылай олақ қолдану — жыр жолдарына көлеңкесін түсірмесе, жарқын өң бермейді. Алматы
жазған
оқырманымыз
жас
атты
Ғ.Әділет
Райымбек ауданындағы
облысы,
өлеңде де осындай үйлеспеушілік орын алған. «Анам деп ән саламын, Анам деп күй саламын»,- деп өз ойын өрістетеді. Ән салғаны жақсы, күй салғаны сәл
да
жырынан
жас оқырман
М.Айболит атты
тұратын
өңірде
Осы
оғаштау…
осындай орашолақтық анық байқалады. …Ана деген атпен жүре берсін, Анашым аман болшы»,- деп өз өлеңін аяқтайды. Ана деген атпен жүре берсін дегеннен не
Е.
оқырманымыз
бүлдіршін
жолдаған
хат
атыраптан
Осы
болады?..
ұғуға
бердің
сүт
ақ
Анашым,
«Айналайын,
жоқ.
ұйқас
өлеңінде
Ерболқызы
балаңа.Тілейміз ғой әрқашан, өмірдің бар жақсысын» деген шумақпен өлеңнің алғашқы төрт жолы аяқталады. Қайта бір оқып көріңдерші, осы жолдарда ұйқас
Г.Ермекова
тұратын
ауданында
Құрманғазы
облысы,
Атырау
ма?
бар
мың
Анама
мен
Айтамын
баршылық.
тұстары
әттеген-ай
де
өлеңдерінде
алғысты, Әкелді осы уақытқа жалғыз өзі. Түн ұйқысын төрт бөліп біздер үшін,
түсінуге
нәрсе
еш
жолдардан
деген
түні,-
бір
сол
біздер
егер
Ауырсақ
дүниелерді
тұрған
жетіспей
жағынан
көркемдік
болмайды.Осылайша
оқырмандарымыз А.Қайратқызы, Жамбыл облысы, Байзақ ауданына қарасты Жаңатұрмыс ауылынан Қ.Асанова, Алматы облысы, Тескенсудан Е.Салбенбековтердің шығармаларынан да кездестіруге болады. Құрметті жас талапкер, біз осы пікірді сіздер үшін, өздеріңе жанымыз ашығандықтан әдейі айтып отырмыз. «Сын түзелмей, мін түзелмейді». Біз сіздерден жаңа да көркем, шынайы да шымыр жырлар күтеміз. Редакция есігі өздерің үшін қашан да ашық! .
1. Мұражайдан аулақ. Бұл кеңесім құлаққа түрпідей естілсе де, алдымен бір нәрсені ойланып көрелікші: басқа қалаға барғанда, саған оның өткен күнінен гөрі бүгінгісі қызық болмай ма? Мұражайға баруды адамдар талқыға түспейтін міндеттей көреді. Бала жастан балалары мәдениетке бір табан жақын болсын деп, ата-аналары қандарына сіңісті қылып тастаған. Әрине, мұражай барған дұрыс, бірақ, алдымен өзіңнің не көргін келетінінді біліп барғанын абзал. Әйтпесе, мұражайдан ұзай бере өмірде бір-екі маңызды нәрсе көргеніңді, сөйт тұра, олардың не екенін білмейтіндігін аңғарылып, бір түрлі сезім ұяламақ.
2. Барларға бар. Қаланың нағыз тіршілігі сонда. Мен бұл жерде дискотеканы емес, сыра ішіп, құдай туралы, ғалам туралы, дүние хақында еркін талқы жасап, кіммен болсын, ашық, еркін әңгімелесе беретін жергілікті тұрғындарды меңзеп отырмын. Жай ғана бір газет сатып ал да, біреуінің қасына барып отыр, болып жатқан оқиғаларға назар сал. Егер бірі келіп, өздігінен әңгіме бастап жатса, ол әңгіменің саған қызықсыз болғанына қарамастан, әңгімеге қосылып кет. ...Жолда жатқан сұлулық ешқашан ашық есіктен көрінбек емес.
3. Ашық бол. Жақсы гид - жергілікті жұрттың өзі. Олар бәрін біледі, қаласымен мақтанады, бірақ, агенттікте жұмыс жасамайды. Жай ғана көшеге шық та, бір адамды таңда. Мәселен, мынадай сұрақ қойып көр: қалай жол тапсам болады? Ал егер біріншісімен жол болмай жатса, онда екінші бірі міндетті түрде келісе кетпек. Міне сонда, мен айтқандай, күні бойына жақсы ерісті (сопровождение) табатын боласың.
4. Жалғыз саяхатта немесе егер жолдасың болып жатса, серігіңмен шық. Тек, осылай ғана шынымен өз еліңді тастап кете аласың. Ал егер сен топпен бірге қыдырыстап жүрсең, саяхаттың бар мәні онда көз алдыңда жоғалмақ. Гидтпен ере жүріп, өз тіліңде сөйлеп, келіп жеткен жердің қызығын емес, шыға берістегі өсек болады аңдығаныңыз.
5. Салыстыра көрме. Ешнәрсені салыстырушы болма: бағасын, тазалығын, өмір сапасын, транспортын. Ешнәрсесін! Өзіңнің жақсы өмір сүретіндігіңді дәлелдеу үшін саяхаттап жүрген жоқсың. Өзгелердің тұрмыс-тіршілігімен жақынырақ таныс және олардан нені үйренуге болады екен, соны тап.
6. Бәрінің өзіңді түсінетінін біл. Егер сен сол елдің тілінде сөйлей алмасаң да, қорықпа: мен өз басым көптеген елдерде болып, әр жолы сөзбен түсіндіре алмай жатқан тұстарда да көмек табатынмын. Маңызды кеңестер мен, тіпті, жақсы достарды тауып қалатынмын.
Біреулердің бір қорқынышы, саяхатқа егер жалғыз болып барса, адасып кетем бе деп қорқады. Қонақүй визиткасы қалтаңызды жүрсін немесе қысылтаяң шақ туа қалса, такси қызметін пайдаланып көрерсің.
7. Шектен тыс көп зат сатып алма. Қаржыны өзіңмен бірге алып жүруге тура келмейтін, қалтада жүретін заттарға жұмса: театрға билеттер, экскурсия. Қазіргі уақытта барлық нәрсені интернеттен-ақ сатып ала қоюға мүмкіндік бар.
8. Бір айда әлемді аралап шығуға тырыспа. Бір аптада бес қаланы араламай-ақ, одан гөрі, бір қалада төрт-бес күнге жата тұр.
Қаланы қырсық келіншекпен салыстыруға келетіндей. Барлық тұсын көру үшін және өзіңді ынтық етуі үшін біраз уақыт қажет.
9. Саяхат - бұл қызық оқиға. Генри Миллер айтып кеткендей: «Римге барып, Сикстин капелласына бас сұғуға міндетті болып көрінгенше, оның орнына, ешкім естіп-білмей келе жатқан ертеректегі бейтаныс шіркеуді ашқан дұрыс».
Өміріңді өзгертуі мүмкін көшелердің бәрін кезіп шық. Еркіндікті толық сезін де, өзің іздеген және бұрын-соңды ешқашан кезіктіріп көрмеген нәрсені тап.
жөндеп
ата-Анасын
өз
арасында,
балалар
Кейбір
парызы.
баланың
әрбір
сыйламайтын, еңбегінің қадірін білмейтін, айтқан тілін алмайтын балалар да кездесіп қалады. Мұндай бала өсе келе ата-Ананың борышын өтемек түгілі, екі жүзді сұрхия адам болып шықпасына кім кепіл. Ылайым балалардың тәрбиесі адам қызығарлықтай болып өсе берсін дегім келеді. Ұрпаққа бақыт сыйлаған Тілейтұғын сырттай жүріп бақ саған, Тіршіліктің тынысы мен ажары деп өз ойымды білдіргім келеді. Ана туралы шығарма - Ана туралы шығармалар
Ана! Жалғыз ғана сөз. Әйткенімен жарық жал-ғанда кез келген а осы сөзден артық, осы сөзден ыстық сөз жоқ шығар. Осы орайда орыстың ұлы жазушысы М.Горькийдің «…Дүниеде не жақсылық болса, соның бәрі Ананың ақ сүті мен күннің нұрынан жаралған» деген сөзіне еріксіз иланасың. Тіпті, көк аспан да Ана жәйлі терең ойға батып, үнсіз мөлдіреп тұрғандай сезіледі. Сол секілді біздің балапан жүрек жас оқырмандарымыз да қолына қауырсын қалам алып, Ана жайлы тебіренеді. Редакциямызға күн санап осы тақырыпты арқау еткен
Біз оған қуАнамыз. Дегенмен, сол өлеңдерді
өлеңдер циклі ағылып жатады.
журнал бетіне жария етуге келгенде шарасыздық танытып, қиналып
Неге десеңіз, бұл өлеңдерде көп кемістіктер орын алып
қалатынымыз рас.
жатады. Енді солардың кейбіріне тоқтала кетсек дейміз. Алматы облысы, Талғар ауданында тұратын оқырманымыз Б.Чотбаев бізге жолдаған өлеңінінде: -Ойланамын Анама қараймын да, Мұңға батам, ақ шашын санаймын да,- деп бастапты. Анасына қарағаны жақсы, ал шашын сАнаймын дегенін қалай түсінуге болады… Алматылық А.Мауытханның да осындай өз орнын таппаған сөзі жиі кездеседі. - Алақаны әжемнің ақ бесігі, Жүрегімде тербетті есіл үні,- деп ары қарай жалғаса береді.Алақан мен ақ бесік деген дербес ұғымдар. Әрқайсысының өз орны, өзінше атқарар қызметі бар. Сөздердің мәніне түсінбей, осылай олақ қолдану — жыр жолдарына көлеңкесін түсірмесе, жарқын өң бермейді. Алматы
жазған
оқырманымыз
жас
атты
Ғ.Әділет
Райымбек ауданындағы
облысы,
өлеңде де осындай үйлеспеушілік орын алған. «Анам деп ән саламын, Анам деп күй саламын»,- деп өз ойын өрістетеді. Ән салғаны жақсы, күй салғаны сәл
да
жырынан
жас оқырман
М.Айболит атты
тұратын
өңірде
Осы
оғаштау…
осындай орашолақтық анық байқалады. …Ана деген атпен жүре берсін, Анашым аман болшы»,- деп өз өлеңін аяқтайды. Ана деген атпен жүре берсін дегеннен не
Е.
оқырманымыз
бүлдіршін
жолдаған
хат
атыраптан
Осы
болады?..
ұғуға
бердің
сүт
ақ
Анашым,
«Айналайын,
жоқ.
ұйқас
өлеңінде
Ерболқызы
балаңа.Тілейміз ғой әрқашан, өмірдің бар жақсысын» деген шумақпен өлеңнің алғашқы төрт жолы аяқталады. Қайта бір оқып көріңдерші, осы жолдарда ұйқас
Г.Ермекова
тұратын
ауданында
Құрманғазы
облысы,
Атырау
ма?
бар
мың
Анама
мен
Айтамын
баршылық.
тұстары
әттеген-ай
де
өлеңдерінде
алғысты, Әкелді осы уақытқа жалғыз өзі. Түн ұйқысын төрт бөліп біздер үшін,
түсінуге
нәрсе
еш
жолдардан
деген
түні,-
бір
сол
біздер
егер
Ауырсақ
дүниелерді
тұрған
жетіспей
жағынан
көркемдік
болмайды.Осылайша
оқырмандарымыз А.Қайратқызы, Жамбыл облысы, Байзақ ауданына қарасты Жаңатұрмыс ауылынан Қ.Асанова, Алматы облысы, Тескенсудан Е.Салбенбековтердің шығармаларынан да кездестіруге болады. Құрметті жас талапкер, біз осы пікірді сіздер үшін, өздеріңе жанымыз ашығандықтан әдейі айтып отырмыз. «Сын түзелмей, мін түзелмейді». Біз сіздерден жаңа да көркем, шынайы да шымыр жырлар күтеміз. Редакция есігі өздерің үшін қашан да ашық! .